CHANGKANNA LEH ENVIRONMENT

By Zoremi Hmar Zote
Tlangauin thu a rawn puang lauh lauh a,
ration buhfai a lak theih thu a rawn puang a. A hnu lawk minute 10 velah server a down avanga ration a lak theih leh loh thu a rawn puang zui zat a. Hei hi changkanna avanga harsatna kan tawh mek a ni.
Khawvel changkang zel hian awlsamna tam tak a keng tel a, kan nunphung kawng tam takah he awlsamna hian hma min sawntirin, hlimna pawh min thlen nasa hle. Chutih rualin he awlsamna tho hian harsatna leh lungngaihna pawh min thlen ve cháwk bawk a nia. Hmanah chuan tuah thing tur kan phur a, a fur a thalin thing tuah tur kan nei reng a, chaw kan nghei lem lo. Tunah chuan Gas a lo thlen loh a, current a awm loh bawk chuan chaw chhumna tur a awm lo nghal der! Hmanah chuan ration card kengin awlsam takin ration buhfai kan la mai thin a, tunah chuan current a awm lohin emaw, server a down chuan buhfai a lak theih tawh loh! Hmanah chuan tuikhur ami tui kan chawi a, thâl laiin tui kang kan nghak thin bawk a, tui nghei kan nei ngai lo va, kan mamawh tawk kan hmu reng. Tunah chuan current awm lo se chuan tui a pump theih loh ang a, tui kan nghei a ni leh mai.
Tun lai phei chu Tlawng tui a kang deuh avangin tui pump tur a awm mumal lo va, thu neitu ten tui ren tura mipui min ngenin, ruah tam tham tak a sur thuai loh phei chuan Aizawl khawpui chu tui nghei thei dinhmunah kan ding mek a ni. Hei tak hi a nia environment humhalh a tulna chu. Tlawng lui fintu lui tê an kang chat nasa a, a kum telin ni lah chu a sa tulh tulh vei rawl nen, kan lui neih ve ang ang te an kang loh nana kan tih tur chu thing leh mau awm sa kih thluk/vah thluk duai duai loh leh humhalh/phun belh hi a ni. Tlawng tui a kang chah a, tui pump tur kan neih lo nâ chuan kan chan chu chhe tak tur a ni, ngaihtuah thui ngam chi pawh a ni lo. Aizawl khawpui bikah phei chuan tui chawina tur tuikhur a awm tawh meuh lo va, hmana tuihna awmna, tuikhur atana an siam te pawh an hna a kang chat zo a, hei pawh hi eng dang vang ni lovin, thing leh mau kan vah chereu zel vang a ni.
Mizorama sik leh sa a danglam nasat tawh zia, khua a lum chakzia leh kan lui tui tam tak an kang chah hnem tawhzia te, kan bawlhhlawh paih duh danin a zir loh avanga lei min leh tui luanna thin ro ta thawt thawt mai te hi kan ngaihtuah ve ngai em aw! India rama khaw ro chak ber sawm thlan chhuah zingah telin, hmar chhak state zingah khaw ro chak ber nihna dinhmun kan luah mek a, Himalayan state zingah sik leh sa inthlak danglam avanga state dinhmun derthawng zingah pahnihna kan ni bawk a nia aw; ngawih mai mai hun a ni tawh lo tak zet a, kan ram, keimahni ta ngei, kan neihchhun ni bawk hi vei a, kan phâk tawkah theuh kan chet chhuah ve a hun ta tak zet mai.
Kum tin Green Mizoram day te hmangin thing kan phun thin a, kan MLA zahawm takte leh kan Minister te pawhin an phun lai TV-ah kan hmu fo a, a pawimawhzia ngaihtuah chuan thil lawmawm tak a ni. Ka sawi duh zawka chu thingkung pakhat than len nan hian a kum a kum fe nghah a ngai a ni tih hre miah lo ang maia kan thing leh mau puitling sa kan vât duai duai hreh lo te, kawng tha neih kan duh avanga kan nawr thlu rem rum a, dim lo baksaka kan suasam hreh lo hi mak ka ti a ni. Eng anga kawngpui tha leh zâu pawh nei ila, thing leh mau, kan lui tui te kan humhalh si loh chuan Europe khawmualpui thenkhat anga khaw lum rapthlak tak tawrh a ni mai. Kawngpui tha deuha tawrhhlelhawm khawpa khaw lum tawrh ai chuan, kawngpui tha tak nei chunga zo thlifim leh lelthang zâi awihna hnuaia tual chai a nuam zawk fe ang.
Hla pakhatin ‘i bawlhhlawh paih danah i mizia a lang’ a lo tih ang deuhin, changkang tawh viau e ti lo chuan bawlhhlawh kan paih duh dan hi a changkang lem lo viau bawk. World Bank Road kama bawlhhlawh kan chhêk vûm hnêr hnûr mai khuan kan changkan lohzia a tilang chiang khawp mai. Vengtu te han indah ve bawk mah se ven sen lohin, zan rehah te an paih zel mai bawk si a, a luhaithlak ngawt mai. Veng tinah bawlhhlawh paih motor-in bawlhhlawh a khawn khawm ziah a, chutah chuan lo paih ve mai awm tak a nih lai a, kawngpui sira bawlhhlawh paih duh tlat mai hian eng rilru nge maw an put le tih hial theih a ni. Hmun thenkhata an paih te phei khu chuan chite lui a fin a, khutiang em ema chite lui a tawp mai te khuan Mizote min timualpho a ni. A thenin leivung an lo paih bawk, heng kan ram hmangaihna nei miah lote hi chu man chhuah a, an thil tih phu tawka hrem ni thei se a duhawm ngawt mai.
Bawlhhlawh paih chungchangah leh environment humhalh chungchangah hian nasa zawka mipuite zirtir ni thei se a duhawm ngawt mai. Zirtirtuin naupangte hnenah a tam thei ang ber zirtirna pe se la, a YMA ang zawng leh pawl hrang hrangte hian tlangaupui bawk se la, social media lamah a darh zau thei ang berin post kual bawk se la, thu neitute leh hruaitu ten an tih phawt chuan mipui hi chu hruai nuam deuh mai kan nia, thu awih thei leh hmin awlsam tak vek kan ni e.