DARI LEH LALVUNGA

By Familia Fanai Lal\ansanga

-- Advertisement --

Mizo zinga thuziak thiam ber mai Zikpuii pa leh a nupui Pi Dari-te nen Aizawla B.Ed ka zir laiin zan khat chu thlasik meilum ai chungin kan titi a, an bula awm a hahdamthlak hle a, titi tur a hre ropui mai si a. Chawlhhmuna Solomon Temple ropui satu Kohhran Thianghlim puipa ber Dr.L.B Sailo (L) tawngkam takin, ‘Kraws Daihlim’a chawl hahdam veng veng ang hialin ka inngai a, Albert Einstein-a Relativity Theory angin zan rei loh ber zan, hun liam chak ber tum a ni hial awm asin.
Anni nupa chanchin hi chu a ngaihnawm ka ti tawp thei lo va. Tun hnaiah Australia ram Sydney khawpuia awm mek India ram palai Pu Vanlalvawna IFS nupui Dr. Rosy Lalmalsawmi Khuma chuan ‘Tuihna – K.C.Lalvunga atanga lo put (Inspirations from K.C.Lalvunga)’ tih lehkhabu a ziak a. A thuziak hi Zikpuii pa thu leh hla atanga ruah tham loh, ngaihtuahna thar, inspiration a neihte leh Zikpuiia pa leh a nupui Dari chanchin kan hriat tawh hnu tho chu ni mahsela a ngaihnawm dan a danglam leh ta hle a, thu leh hlaa tui mite leh Zikpuii pa chanchin zirchiang duh tan chuan he lehkhabu hi lei ngei ngei chi a ni.
Zikpuii pa pa Pu Hrawva naupan laia a nuhrawnin a tihretheihzia te, Baichi khuaa Khiangte hnam chhungkaw eng emaw zatin Pukpui lal Darmaka Ralte khuaa an pem chhan te, Pukpui lal Darmaka Ralte nupui Hmaiperi Khiangte leh Hrawva inlaichin hnaih dan te, Aizawl babu Makthanga leh Hrawva in unau dan te, leh Hrawva Aizawl Lal a lo nih theih dan te sawi lovin he lehkhabu-a a ngaihnawm lai lai ka han chuk lawr mai ang e.
Dari hming pum chu Darhmingthangi a ni a, kum 1931, September thla ni 5-ah Venghlui Aizawlah a lo piang a. Kum nga mi vel a nihin a pa-in a boralsan a. A nu-in pasal dang neiin khaw dangah a pemsan a. Tichuan, Dari chu a pi leh pu, a pa nu leh pate’n an enkawlin an chawi lian a. Dari hi a naupan tet atanga naupang duhawm tak leh hmeltha tak a ni.
K.C. Lalvunga hi Zoram khawvela Zofate zingah chuan a lar hle a. K.C hi Khiangte Chawngte tihna a ni a. Lalvunga hi an unau sawm leh pakhat zinga a upa ber dawttu niin kum 1929 December ni 27-ah Venghlui, Aizawlah a lo piang a. A pa chu Mizo zinga B.A zir chhuak hmasa Pu Hrawva, Aizawl Lal hnuhnung ber kha a ni a, a nu chu Lalluii a ni.
Dari pi leh pute chu Venghluiah an khawsa a, an in chu Venghlui lal in thlang kawng hnuaiah a ni a. Inthenawm leh inhnaih na na na chu Dari leh Lalvunga te chu naupan tet lai atangin an inkawm a. Sial angin an lo thang lian chho zel a, thianzaho leh inkawmho karah pawh sawi ngam si loh inngainatna leh inhmelduhna a lo awm chho zel a. Dari chuan a rilruah chuan Lalvunga chu duhin hmangaih hle mah sela, Lalvunga chu a tan vana rah ang a ni a. Lalvunga chu Lal fapa a ni miau si a, ani hnamchâwm tan chuan han beisei chi a ni lo, suangtuahna mitthlaah bak a duhaisam sang berah pawh nupa kawpchawi nih chu beisei ngam a har hle ang le.
An lo tleirawl chho va, Dari rilruah chuan Lalvunga chu lian hle mah se, a pi leh pute hmuh dan mai bakah mipui vantlang ngaihdan pawhin Lal mo ni tlak a ni lo. A pi leh pute kâ ngei atangin Lal fa mo ni tura sitna tawngkam a dawng âwl lo. Chutih mek lai chuan Lalluii pawhin a fapa Lalvunga nupui atan chuan Lal dang fanu neih a duhsak thu a lo chhakchhuak ve châwk bawk a.
Dari chu kum sawm leh pasarih a lo tling ta a, a pi leh pute chuan Dari tan an tum tawk hriain Dari khawsak nuama siam thei tura an rin chu an lo melh ve reng bawk a. Khatih hun lai khan nupui pasal an innei hmâ em em a. Tichuan Dari pi leh pute chuan pasal an zawnsak chu an hmu ta. Tawnvela a ni a, British hnuaia sipai tang lai, pa sêk tak leh sa tha tak a nih mai bakah, khatih hun lai kha sipai ngaihsan hun lai lo ni bawk nen, Dari pi leh pute tan chuan Dari nawmsakna tur leh chawm thei tura an ngaih kha a ni miau si a. Dari leh Tawnvela chu innei turin an chhungte an inbe rem a, Tawnvela sipai chhuti lai ngei chuan innei turin ro chu an rel ta mawp mawp a.
Dari leh Tawnvela innei tur chu biak inah lehkha an tar ta rûp mai le! Chu an lehkha tar thawm a han hriat chuan Lalvunga chuan Dari hnenah, “I kal lo tawp ang. Kal teh lehkha chu i zu pawtthla teh ang. Engah nge an tar rikngawt,” a ti a. Lehkha chu an pawt thla ta a. Mipui khan lehkha tar pawhthlak kha an lo la thutak khawp mai a. Lalvunga chhungten Dari chu neih loh an tum ngar ngar a, chutih lai chuan Dari pi chuan Dari chu thawn bo a lo tum ve ngar ngar bawk a. Dari leh Tawnvela chu Mizo danin an innei ta a, inneih lawmna pawh thingpui leh chhangban te siamin chhun zan zawmin an zaikhawm a.
An inneih tûk chuan Dari leh Tawnvela chu phai lama kal turin an inpuahchah a, sipai chhuti chu a tawp a, hna zawm a ngai tawh a ni. Dari hi a nau Lallawmin a lawina in, Thakthing vengah a zui zel a. Zing khawvar hlimah Lalrosiama leh mi thenkhatin an rawn kaitho va. An thawnhnaw leh mutbu te têlin an insiam sawk sawk a. Tichuan truck-in phai pan turin an chhuak ta a ni.
Dari pasal neih tûkah Lalvunga chu lungleng leh damlai lusun ang thawthanga ngûi taka a awm lai chuan a hnenah chanchin dangdai tak a lo thleng ta tlat mai. Lalvunga tana mi rinawm leh rintlak, Lallawmi (Dari chhang chiah) chu a rawn tlan vang vang a, hmanhmawh takin Lalvunga hnenah chuan a u Dari leh Tawnvela te chu an inneih zanah rei tak zaikhawm an awm vang leh inleng rei tak thleng an neih vangin an mu dun lo tih a rawn hrilh ru a. Lalvunga chuan serthlum kung tang ro a lo thlak mek a. Lallawmi chuan, “U Lalvung ka û chu an tîr lui ta,” a ti a. Lalvunga chuan, “An tîrlui chiah maw?” a ti a. Lallawmi chuan, “Tîr lui e, a duh lo chung a kal ta a nih kha,” a ti a. He thu a hriat veleh Lalvunga thinlung leh rilru, taksa leh thlarau chu dan rual a ni ta lo. Van sanga rocket kap chhuak tura mei alh nasa takin a vawrh chhuak ang hian, a chhunga hmangaihna in-up chu a lo puak chhuak ta a.
Eng mah sawi set set lovin Lalvunga chuan Rokhuma thirsakawr a la lawk a, theihtawpa chakin Dari te chuanna motor umpha turin a khalh ngat ngat a. Khatih hunah tak kha chuan eng chen pawh um zui ngai se, Lalvunga khan a tha leh zung zawng zawnga Dari um zui turin a inhuam a ni.
Khuanu ruat kan ti dawn nge, a vanneih asiamin, Lalvunga chuan Neihdawn tlangah Dari leh Tawnvela te chuanna truck chu a han um pha a. An vanneih a kal tluang nge an nakin hun tur atan Pathianin a lo ruat fel diam tawh zawk? An chuanna motor chu a lo chhia a, siam tumin an lo la intintuah mek a. Aizawl atanga motor um pha tura Lalvungna thirsakawr khalh chak dan tur leh hah pawh sawi lo va, hmangaihna vanga a chakna thahrui zawng zawng sawrkhawma thlan sa phul kaia kawng chhuk leh chhovah Dari te chuanna motor a um dan tur hi lo mitthla ve a awl duh khawp mai.
Truck chhe bul kawngsira passenger lo thu chawlho zingah chuan Dari chu a va hmu nalh a. He truck-ah hian Zosap missionary pawh a chuang ve a. Truck chhia chu an siam that hun nghakin passenger-ho chu an lo thu thup a.
Lalvunga chuan pa pakhat hi a tir a, chu pa chuan, “Darhmingthangi a awm em?” a rawn ti a. “Aw, hei ka awm e,” tiin Dari chuan a lo chhawn vâr a. Chu pa chuan, “Khu laiah khuan i chhungten an hmu duh che,” a ti a. Hemi a hriat hian Dari chuan he pa hi Lalvunga rawn tirh a nih a ring ta nghal a. Manganna karah beiseina nen truck dinna thlang kâwi chu a pan ta a. Lalvunga chu thirsakawr kiangah a lo ding a, Dari hnenah chuan, “I duh lo chung em ni an kaltir che” a ti a. Dari chuan, “Aw, ni e, ka kal lo thei lo a, ka kal ta mai,” tiin a chhang a. Lalvunga chuan, “Anih leh hawn leh i duh em?” a ti a. Dari chuan, “Duh lutuk e,” tiin a chhang a.
Chutia Dari’n a chhan takah chuan Lalvunga chuan a rang a rangin Dari chu thirsakawrah a phur a, Aizawl lam a rawn panpui vang vang a. Dari chuan a thawmhnaw leh bungrua-te chu a kalsan vek a, hmangaih berte tâng bel tur chuan a thil chânte chuan a thinlung a kam tawh eih lo.
Durtlangah hian Dari pi chhungte, Pi Chawngchhingi, Dari pu Zakhuma nupuia nu te an awm a, chu mite inah chuan Lalvungan Dari chu a zu dah ve ta râwih a. Lalvunga chu Aizawlah a let leh ta phawt a. Chumi zan la la chuan Lalvunga leh a thianpa J.Malsawma (Thanpuii pa) te chuan Dari chu Durtlangah an han tlawh a. Dari hi Pi Chawngchhingi te inah ni li vel a awm hnuah Aizawl lamah a haw thla ta a ni.
Dari chu anmahni inah rei lo te a awm hnu-in Thakthing bazaar dawrkai lian Pu Zakunga chuan a chah phei a, dawr a nghahtir ta a. Hetih lai hun hi Dari leh Lalvunga-te tan hun harsa tak leh pumpelh chakawm tak a ni ngei ang le. Kawtlangin an chanchin sawi tur neuh neuh an nei nual a, chumi hnu hmanah an inneih theih dawn leh theih dawn loh a la chiang thei si lo. Lal Hrawva-te nupa rilru hmin hun nghah rih a la ngai a. Engpawhnise, chhel tak leh rinawm takin an lo awm phawt mai a ni.
Kum 1948 fur laiin Aizawl Mizo High School matric exam result a chhuak a, Lalvunga leh a thianpa, a sikul kalpui J. Malsawma-te an pass a, Guwahati-a college zawm turin an liam dun a. Guwahati-ah chuan Cotton College-ah an lut a.
Dari leh Lalvunga-te chuan dawhtheihna hma an hruaitir a. Hun a lo kal zel a, Lalvunga nu leh pate thinlung pawh tui angin a lo nem ve zel a, an fapain a hmangaih êm êm leh nupui atana a thlan ngei chu nei turin an rilru an lo siam fel ta a. Lalvunga chu Guwahati atangin Puja chawlh la-in a lo haw a. Kum 1948 September ni 5-ah Dari leh Lalvungte chu Pastor Thangan kutsuihin Pathian leh kohhran mipui hmaah “tiam tlat e” an ti ta a. An inneih hian Lalvunga chuan thianah Paul Zakhuma a hmang a, Dari hian a thianah Biaknemi, Paul Zakhuma nupui a hmang bawk a ni.

Courtesy: Dr. Rosy Lalmalsawmi Khuma; “Tuihna- K.C.Lalvunga atanga lo pût (Inspirations from K.C.Lalvunga)”

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More