IRHFIAK DAMDAWI

R. Lalfakawma Seling
Naupan lai khan irhfiak reh hlei thei lo kan nei fo va, tûnlai angin pumpui chakna damdawi han in pawp pawp tur awm ta lo chu ‘dâwt inhrilh’ kha a damdawi kan hriat chhun a ni mai a. Dâwt thu chu thiante irhfiak buaipui nan tak khan kan hmang a, a huatthlala reng reng loh. Kan dampui ta thin em tih kha chu ka chiang ta chiah lo. ‘Dâwt pachal’ apiang kha irhfiakah chuan a tha hlei hlei ang a, a thawh pawh a thawk chak ber mai thei a ni.
Dâwt pachal chhang chiah kan ti dawn nge ‘dâwt vâr’ kan tih a awm leh a. He dâwt thu hi chu a tha lama kan hman, tute rilru emaw kan tihnat duh loh avânga kan sawi thin a ni a, dâwt tha mi pawh kan ti thei hial ang chu. Entirnan tu ten emaw naute hmel chhe deuh an han nei thar a; nau entuten an chhungte rilru tihnat duh loh vângin “In naute chu a va hmel tha ve, a duhawm turh turh hle mai” kan tih ang chi hi. “Iau, a unaute aiin a va hâng bik ve, a va chhe bik ve…” tih thu ai ngawt chuan a chhûngte tan chuan pawm nuam tak tur a ni.
Mi fel tak tak hi an tam a, an chungah tuten emaw harsatna an han thlensak chang pawha “A pawi lo ve…in rilru tihah duh rêng rêng suh u” ti mai thei khawpa mi felte pawh hian mi rilru nat loh nan, hrehawm an tih loh nan dâwt var an sawi thin a ni. Kan Aizawl khuate phei chu lirthei a tam a, han intipalh tawk pawh an tamin a tipalhtu zâwk kêl ê awl ta lel pawh an awm thin a ni. Dâwt vâr chu tun an tuar lo va, tu pawi mah sawi lovin harsatna leh buainate a tuam dam zawk thin a ni.
Dâwt vâr chuan chhang a nei ve leh a, chu chu ‘thu khuh’ a ni. Thil a nihna anga ngialngan taka sawi lovin a lo dawngsawngtuin a hriat thiam theih tawk tur sia thil sawi hi a ni. Thu dik hrûlah, thu dik lo ni si lo va thil sawi; a dawngsawngtu tana dawnsawn nuam zâwk kan duh avânga kan sawi ang chi hi.
Thu khuh hi Mizo ten kan thil chin than tak a ni a. Chapo nih kan duh loh vâng te, mi rilru na taka den dawt duh loh avâng tein mawi takin thu kan khuh thin. Zualko thuah hian thu kan khuh thiam hle thin a, hei hi thil hlu tak a ni. Zualko ten thu thinthawng tak “A thi e” tih ngawt aia “A zual e..” tia thu an han thlen chinah chuan ram riak leh hmun danga awmte pawhin mihring a tling ta lo tih an lo hre thiam mai thin a ni.
Lo neituten an thlawhhma thuah, “Zûva ten zah an ngaih chuan hâwp khawp chu kan thar ve turah kan ngai” han tih ang chite hi a mawi a ni satliah lo va, a ropui a ni. Beisei sâng tak neiin silai zâwn neih ngei pawh inring mah se mawihawih an zawng a, tawng malsawm cheh an duh thin. An thusawi ngaithlatute rilru leh mitmei vêng ran chunga thuhnuairawlh an ching thin kha Zo nun ze mawi zinga ropui ber pakhat a ni awm e.
Thu khuh kan tih hian chhang a nei ve leh a, chu chu ‘thu dik chanve’ kan tih hi a ni. Hei zet chu a lawmawm loh lam, inpuh chhiat tawnna lam hawi tawngkam bungraw hausa a ni a, politician ten an hmang thiam hle. Dâwt han tih dawna dâwt vek ni si lo; thu dik han tih dawna dik ziktluak leh si lo a ni. Tute emaw han beih kual vel nana politician-te hmanraw pawimawh ber a ni ang chu. Tûnlaiah phei chuan social media lamah kan hmang uar hle a; tute emaw thusawi, a ziktluaka tilang duh si lova a lei la lai chauh tar lang duh kan tam tawh hle a ni. Heting thu hi a ngeiawm a, mi tam takin kan tuipui ang aiin belh chian a dawl lo fo.
A dawt lehah chuan thu hmai hnih/thum nei ang chi a awm leh a, mi naran chuan kan sawi thiam ve kher awm lo ve. Ram hruaituten vote an zawn laia “Kan siam ang” an tih chian bal; an han tling a, “Kan siam dawn alawm, siam hun tur erawh kan sawi mai thei rih lo” tih ang chi te hi. Hei hi mipui tibeidawngtu lian tak pakhat a ni; mipui hmûiah chithlum an tahsak te te a, an rorêl chhung zawnga nghah tluan thak thil pawh a awm. Tin, mipui mamawhna leh beiseina lam hawi aia rorêltuten an duhna zawna intiamna tihpuitlin tak pawh a awm fo. Thu hmai hnih nei kan tih ang chi hi inbumna hmanraw verther, ril ang reng tak, mipui tana lungawithlak miah si lo a ni.
Tûnlai khawvêl han thlir ila, mi rilru tihnat tum rân ang maiin thu khuh leh dâwt var mausamin a ruh langin kan khak fak fak a. A ruh langin han tih mai pawh duh tawk lovin ‘a thling baw hawk khawpin’ tih tawngkam tharte hian kan mizia a tar lang chiang hle a ni. A sai ngal deng tliak zawnga thusawi chu mi bengkhawn nihna tiin nuam kan ti zawk emaw tih tur a ni a, intihlar nan tak kan hmang ta beuh mai. Thil a nihna anga ngialngan taka sawi fak fak mai hi finthlak leh rintlak zawka thangthar ten kan ngaih rual hian Zopa rilru chuan thu khuh hi pawm nuam zâwkah kan la ngai tho tho awm e.
‘Troll’ kan chin thar takte phei hi chu ‘a tûnlai’ chu a ni ta zel mai si a, nun a tihhahthlak teh e! Kan nun nawm leh intih changkan luatah kan invaw pherh a, kan in kuk fawk fawk mai a nih tak hi. Dâwt pachalin û a nei ngai a nih chuan ‘troll’ hi a ni ngei ang a, Mizo nunah hmehbel dawn ila, dâwta ‘khawhring neia inpuh’ kan tih ang chi kha a ni ang chu. Hming lem hmanga tute emaw diriam biai biai mai te hi kan chaw tui ber emaw tih tur a ni ta!
‘Prank’ tihte pawh hi na lutuk lovin April fool-ah chauh kan hmang thin kha a ni a. Tunah chuan intihlar nan tak kan hmang a, tute emaw chuan hrehawm an tih phah fo. A hnuah nuih za leh tho mah se thinlung taka nuih a har a, arpa tlan kan tih ang deuhin thinrim nuih mai loh chu rilru te nihna a ni dawn si a, nun a tihahthlak viau a ni. A titu leh mipui lamin hlimpui viau mah se, a tuartu tan chuan minute khat rilru haha awm pawh hahthlakin.
Kan in ‘prank’ fo chuan intihsuakpak hlen palh theih a ni. Aesopa thawnthua naupang beram vengtuin khaw mipuite a prank avânga a tawpa a tawrhna kan hria a. Ani ang hian hlawhtling taka mi kan prank rual hian a lehpekah mi rin loh leh nuihzat kan hlawh thei tih hriat a tha. Politician-te phei chu a hre chiang ber, tlin loh hnua inzir ngai lai hmu fiah thiam chauh thin an nih hi.
|henkhat chuan kan tawng tam luat kan tuar lo va; kan duh tui loh luatah a vawtu nia inngaiin êk kan cheh leh si thin. Mi rin kai tak ni ve thin kha mualpho taka thupha chawi ngai tein kan awm a; mi dang ten min rin loh phah a, “A sawi leh tur pawh dâwt bawk” an lo ti rilru tawh mai thin nia. Eng pawh ni se, Pathian thua ‘tuh rah seng’ kan sawi angin mi chunga kan thiltih leh thusawite hi a pung nen lam kan hnên a lo thleng leh dawn tih kan hriat a pawimawh hle mai.