Khawvela ram hmasawn tawh (developed country) te, ram thang lai (developing country) te inchawhpawlh, an vaiin ram 19 leh European Union te inzawmkhawmna, Group of Twenty (G20) tia kohte hi chanchinthar lamah ralkhat atangin kan lo hmuin kan lo hmelhriat a. Tunah chuan ralkhat atang mai ni tawh lovin, kan kawtkaiah ngei min rawn luhchilh a, kan lo mikhual ve ta rup mai a, a vanneihthlak tih loh rual a ni awm lo ve. Chutih rualin kan vanneihpui dan tur chu an cham chhunga an thurel leh an thurel bawhzuina kawnga Mizoram tana hamthatna awm thei tur azir te pawh a ni dawn a. An sawiho tur heng — Urban planning, Infrastructure, Bamboo, Startups, Skill Development, Handloom & Handicraft, Nursing and Paramedics zinga engemaw tal hi chu kan lo hlawkpui ve ngei turah ngai ila. Mizoramin G20 meeting a thleng hrim hrim pawh hi hma kan sawn phah a, kan hlawkpui nghal der tawh. Kan airport a changkan phah a, an paltlang tur kawngpui leh kawngkam a that phahin a fai vek vuk a. Khawpui chhung a faiin a mawi phah a, palaite mit tikham thei tur nia kan hriat thil tawp leh bawlhhlawh te kan thianfai a, G20 hian meeting hi rawn nei zauh zauh se kan changkan phah ang, tih te chu social media lama comment tam pawl a ni. Hetih lai hian kawng kama eizawng thin street vendor thenkhat pawh senghawi zingah an tel niawmin Assemby House chhungah hial sawi chhuah a ni a, hetiang thleng thlenga lo inthenfai hi chu a tul chiah em? tih zawhna a awm nghal. Kan mikhualte hian an lokal hmain kan state dinhmun hi chu an rawn hre chiang sa dawn tih a hriat a. Ram thang mek India rama awm kan ni a, India ramah pawh economic dinhmun hniam tak kan ni tih pawh an rawn hai hauh lovang. Khual thate duhsakna leh, an cham chhunga nuam taka hun an hman theihna tura kan lo inbuatsaihna te pawh an hrethiam em em ang. An lo kal avanga an cham chhunga eizawnna tihtawp sak lailawk an awm tih te phei hi chu hria se, ‘kan lo kal chhan chu in harsatna rawn sutkianpui tur che uin a ni a, harsatna rawn belhchhah tur ni lovin’ an ti ve lawm lawmin a rinawm. Kan nihna ang ang hian lo dawngsawng ila, chu chu anni lam pawhin an duhthusam a nih a rinawm.

By Isaac Zoliana
Phone No. 9436351567

-- Advertisement --

Sunday Chanchinbu darh zau ber, ZALEN, February ni 5, 2023-a a chunga thupui hmanga thu ziak kha ka lo chhiar a. Min thlahtu, kan pi leh pute hun laia Mizo Hnam Dan leh tuna Mizo Hnam Dan a in-an loh thu leh, a tum pakhat Laldenga Hnam hi rinhlelhawm taka a lan theih dan tur pawh a rawn chhawp chhuak tha hle a.
Laldenga hi a chanchin Kum 1961 atang khan ka lo chhui ve tawh a. Kum 1962 ah phei chuan MNF Party kan din ho va. April ni 2 leh ni 3 ah MNF Assembly hmasa ber kan nei a. Chutah chuan ani kha President-ah an thlang a; kei chu Assistant Secretary-ah min thlang a.
Vawi khat chu kan pahniha kan inkawmnaah a hnam hming ka zawt a. “Ka nu hi Hnamte a ni a. Ka pa hi Ralte Kawlni a ni a. Ka pu Tairuma Ralte Kawlni chu Ngâwn Pawih, Sungsahunga’n salah a man a. A tiduhdah em em a. A tirethei hle a.
Tairuma Ralte Kawlni chuan fapa a nei a, Sungsahunga chuan a hminga IANGDARA a sa a, Sungsahunga sal atanga an chhuah hnu chuan Sungsahunga kut an tuar nasat hriat reng nan LIANTUARA tiin a hming a thlaksak a. Tairuma Ralte Kawlni hi June ni 2, Pathianni, 1930 khan a thi.
Sungsahunga sala an awm lai chuan Tairuma hi Fanai sa a phun-tir a. A hnial chuan a sawisa leh nek mai dawn si a. Hnial ngam hek lo, Suangsahunga sal atanga an chhuah hnu chuan an hnam ngai, Ralte Kawlni-ah an let leh ta a ni.
Pûkpui khua hi Tairuma Ralte Kawlni leh Kaisela Ngente-in kum 1895-ah an chhungkaw pahnih chauhva an din a ni. An dinna hmunah hian Pûkpui khaw chhuak mi ropui an tih te Lungphun fit 10 laia sangah hian an hming an ziak tlar dul a. Laldenga hming chu a chung berah an ziak a. Mi dang hmingin a zui a.
Tairuma Ralte Kawlni leh Kaisêla Ngente-ten Pûkpui khua an sahna hmun chu hmun âwl zau tak a ni a. Vantlang hmun a ni a. A nuam khawp mai. Mi mal ram atan an phal lo va. An fing khawp mai .
Zoramsangliana khan Minister a nih lai khan Lunglei Town Hall-ah, “Laldenga hi Chakma thlah a ni a. A fin dan te pawh hi a danglam êm hi,” tiin a sawi a.
Suangchhunga Ngente chuan, “Motor chu nei ila ka va kal ang a. Zoramsangliana chu thu dik tak ka va hrilh vek tur ania,” a ti a. A thin a ur ve hle.
Mahni tluk loh te sawi chhiat hi an nu emaw pa emaw mi rêl ching tak, ân thiam tak an ni deuh zel. Mi rêl ngai lo nu leh pa nei chuan, an fate pawhin mi an rêlin, an sawi chhe ngai lo.
Kum 1895 vel hi chuan Mizo lalramah Hnam dang an lo lut ngam lo. Chakma leh Bru te hi chu kan Lalte khan an zuk rûn thin a. Sapho hlei hlei kha Mizo Lalte lakah an fimkhur.
“Mathana Pachuau Lianthung hian a tum ber chu Zoramsangliana ang bawka Laldenga chu Chakma thlah anga lantir hi a ni. Laldenga dam laia a chanchin chhia ni-a an hriat leh, an rilru-a an pâite sawi ngam si lo, a thih hnu hun rei tak hnu-a rawn sawi hi mi rêl hrat deuh, mi rilru hniam tak awm dan a ni,” ti-a ka thianpa L.T. Liana sawi hi a dikin ka ring.
‘LALDENGA’ tih bu chhiar a tha. Thil chinchang hre duh tan chhiar ngei chi. Suakhranga leh a kawmtu thlalak pawh a chuang. Kaisela leh Tairuma Pukpui khaw dinna hmun thlalak a chuang bawk.
Mizoram Mautam lai, 1959 – 1964 chhûng khan Laldenga leh John F.Manliana hi an lar hle bawk a.
Mizo Union mipui khan CEM Ch.Saprawnga kha an ring em em a. Lal a bân thei kha ropui an ti a. Eng pawh ti thein an ring a. Independent pawh Ch.Saprawnga’n ‘a theih’ a tih chuan a theih a ni mai. ‘A theih loh’ a tih chuan a theih loh a ni mai, an ti hial a nih kha.
Mau a tâm a. Sazu-in buh a seh zo va. Kan tam ta a. Mizo Union mipui chuan an rinpui ber Ch.Saprawnga chu a thlawna buhfai ei Assam sawrkar dil turin an nawr a. Mah se, ani chuan, “Vai laka kut dawh ka zak,” tiin a mi leh sate, amah Pathian tluk dawna an rin chuan a chhang beidawng ta a. Mizo Union mipui zawng zawng an ngui nghuai mai.
Laldenga’n District Council atangin chawlh a la a. Aizawl leh a chhehvel mipui chu a ko khawm a. |am Do Pawl, Mizo National Famine Front an din a. |am Inkhawmpui an neihpui a.
April ni 12, Thawhtanni 1960 ah Assam Chief Minister B.P. Chaliha Pathianni bawhchhiaa lo kal chu buhfai dil turin mipui riltam an ko khawm a. Dawrpui Bungkawnah mipui an innghakkhawm a. R.Vanlawma’n thu a sawi a. Kal kan siam ta a. “Eng nge kan duh?” tih chu mipui chuan, “Buhfai kan duh,” tiin mipui chuan an chhâwn a. “Saprawnga” tih chu, “Bang rawh se,” tiin mipui chuan kan chhang a.
Aw ring tak mai, |hiauvunga, Luangmual chu mipui laihawl velah a au va. Microphone a ngai lo.
Circuit Bangla kan thleng ta. Laldenga leh John F.Manliana chu Assam Chief Minister be tur chuan an lut ta a. John F.Manliana chuan, “Kum 10 hma lamah khan Mau tam tur thu leh kan tam tur thu kan rawn hrilh lâwk tawh che a. Kum khat a thlawnin buhfai min eitir ula. Chu mi chhungin hlo kan lo thlo vang a. A kum lehah chuan min pek kan ngai tawh lo vang,” tiin a’n sawi a. “Motor kawng in nei lo va. In khaw bul theuh lai ula. Buhfai chu kan pe reng ang che u,” tiin Assam CM chuan a chhang a. John F.Manliana chuan “Vai ramah tuilian emaw khaw khêng avang emaw harsatna an tawhin an mamawh an dil ngai lo che u a. An mamawh an dil hma-in in pe zung zung a. Keinin kum 10 hma lama kan lo hrilh tawh che u, a lo thleng ta e,” kan ti a. Bawngtuthlawhha min kawh hmuh a maw? Mizo fate hian bawngtuthlawhha kan ei thei lo,” tih leh Chief Minister hmai bulah a kuttum a lek zuau zuau va.
Laldenga a rawn inrawlh vat a. “Chutia buhfai a thlawna min pek phal si loh chuan kan Kristian unaute khawvel hmun danga mite hian min pêk an chak em em a, kan ramah Zalen taka buhfai an rawn thlak theih nan tukinah hian PERMIT min pe rawh,” a ti a.
Assam Chief Minister chu a lu a kun a, a ngawi vang vang a. A lo dâk chhuak a, “A nih leh a bâ-in ei ta che u,” a ti ta a. A ba-in kan ei a, kan rûl leh ta lem lo a nih kha.
Mizo Union mipui khan an Pu Ch.Saprawnga rintlak lohzia a takin an hre ta a, MNF-ah an lo lût dur dur ta a nih kha. Laldenga leh John F. Manliana khan khati tak khan Assam Chief Minister kha nawr lo se chuan Mizo mipui kha kan thi hnem ngawt ang.
Laldenga, dam reng rawh se.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More