By Zoremi Hmar Zote
-- Advertisement --
Tlawmngaihna kan tih fo hi Mizote hian eng tik atang khan nge kan khawtlang nunah kan lo seng luh hriat chian fak theih ni lo mah se, Tualte vanglai te kha chuan nula tlangval inelna pawimawh ber zing ami a ni tawh ngei ang.
Hun a lo kal zel a, Mizo khawtlang nunah midang tana thil tha tih duhna leh phurrit inchhawk tawn duhna thinlung a nung chho zel a, Mizo nula tlangval ten lawmman phût lêt miah lova mimal leh khawtlang tana tha leh zung an senna thenkhat han sawi thuak thuak ila.
Zualko tlan : Tun hma deuh 1970 hma lam ringawt pawh han thlir kir ila Mobile phone chu sawi loh, Bike leh Motor te hi Mizoram khaw tam zawkah a la lut lo hrim hrim a, lut thei pawh ni se neih mai mai theih a ni lo; lo nei thei ta tehreng pawh ni se kawngpui tha an nei leh chuang lo va, hetiang a nih avang hian thenawm khua hnai tê pawh ni se, lehkha inthawn tawn leh zin tur remchang an awm a, tawngkaa thu inchah te chu chanchin inhrilh tawnna a ni mai. Khaw hrang hrang nupui pasal an innei tawn vek thung a, khaw tin deuhthaw-ah chhungkhat laina an awm tawn deuh vek thin a ni.
Chhiat tawk (thihna) an awm phawt chuan nula tlangvalte chu tirh hranpa ngai miah lovin an tlan khawm nghal a, in chhung singsak leh tul dang zawng zawng an khawih nghal sung sung thin a. =henawm khua atanga lo kal turte tana eirawng bawl thlengin nula leh tlangvalte kut a ni nghal a, tun hma deuh phei chuan mitthi thlai chhiah nan ran talh ngei a tul thin a, thil mak a ni hran lo. Pa ber a thihin a fapain “Ka pa hi zawng, kan Sepui tel lo chuan ka thlah thei lovang,” a tih miau chuan thlah a tul a ni mai; thlaichhiah nan hian Sial, Bawng leh Vawk emaw, an neih apiang an talh deuh ngei ngei thin.
Mitthi an awmin thenawm khuaa an laina tu emaw hrilh hriat ngei a lo tul ta a, val upain ‘thenawm khua chutah chuan chumi khami chu koh a ngai a, tlawmngai thei in awm em?’tiin a rûk deuh hian tlangvalte hnenah a han sawi a, tlangval tlawmngai tam tam kal turin an chhuak nghal a, ruah a sur emaw, zan a ni emaw, a kawng chu hrehawm eng ang mah se an kal nghal mai thin; hei hi zualko an tih chu a ni.
Thlan laih: Thlan laih hi tlangvalte hna deuh bik a ni awm e. Chhiat tawk an awm hlauh chuan tlangvalte mawhphurhna liau liau a ni. Hna tul dang sawi a thiang lo; tlangval nih a, dam lohna nei te nih si loh chuan thlanmual lam pana tlan a ni mai. (Tunah chuan mihring kan tam tulh tulh a, thlân làia kal kan tlem tual tual!)
Thing leh buhfai khawn: Chhiat tawk an awm phawt chuan thing leh buhfai an khawn thin a, tun hma chuan mahni buh thar ngei mahniin sumah an deng fai thin a, hmeichhe mawhphurhna deuh a ni lehnghal a, a hautak em em a ni. Miin lu an sun chuan mittui nen, hnaptui nena buh den leh thing phurh, tui chawi te chu thil rapthlak a tling ang; chuvangin an lusun zual laia an ei khawp tal tiin buhfai leh thing an khawn thin. Tleirawlin thing an khawn a, rawltharin buhfai an khawn thung a, lusun chhungte tan an bun khawm ta thin a ni.
Khawhar in riah: Chhiat tawk an awmin tlangval, pawnthuah khai thei chin chu khawhar inah an riak khawm thin a, hei pawh hi a tobul ngaihtuah chuan thil tha em em mai a ni. An va riah khan va riak satliah ngawt kha an ni lo; tun hma chuan lo nei mi deuh vek an ni a, khawhar chhungte tana thing laksak, hlo thlawhsak, in chhe thawm thlengin khawhar in riak tlangval ten an thawhsak thin. Lusun chhungte tan khawhar hnem an nih mai bakah a thlamuanthlak em em a, tlawmngaihna ropui a tling a ni.
Heng mai bakah hian mibo zawn, tui tla ruang zawn, mitthi leh dam lo khaw kâr kawnga zàwn te, ram kàng thelh, khaw kâr kawng, feh kawng laih leh sàm fai te, rik rum thila khawtlang himna thlengin Mizo nula leh tlangval ten, hlawh phût miah lovin an thawk thin a ni.
Tlawmngaihna nun Aizawlah: Heng kan sawi tâk te hi thingtlang lamah chuan tunlai thleng hian an chin dan a la ni reng a, mahse Aizawl leh Mizoram khawpui lian deuh thenkhatah te hi chuan chin chhunzawm zel hleih theih a ni tawh lo. Mizo tlawmngaihna kha a bo ta ni lovin thing phurh leh thil dang tam tak thingtlang lama kan la chin si, khawpuia tih ve tul ta lo, rem ta lo a tam em em tawh a, khawhar in riah te pawh mihausa pa, in lian tak taka khawsa leh rethei deuh zawk, mi in hnuai chêp taka khawsa ve hram hram te (Kan tawng tun lo haw lo hram se)hrût rual loh theih a ni tawh lo a ni. Chu mai bakah khawpuiah chuan hna chi hrang hrang thawk, a then pisa kâi te, sumdawng, kut hna thawk te kan ni nawk a, zing hma tak taka chhuah vah ngai te kan lo ni tawh a, thlân laih erawh veng tam zawkin kan la kalpui hram hram thei a, hei pawh hi veng thenkhatah chuan hlawhfa lak emaw, thlân laih sa ang chiin an kalpui ta.
Sawi tak angin Mizo tlawmngaihna kan tih ang chi hi, Aizawl khawpui hmun thenkhatah te hian a bo ta lam ni lovin, Zonun ze mawi tlawmngaihna kan tih tam tak hi kalpui a remchan lohna a tam ta em em mai; khawpui chhung bikah chuan Mitthi buhfai khawn hi kan la chhunzawm thei a, a lawmawm hle a ni; Mizo kan nih chhung chu la kalpui ila a tha awm e.