Ram dangte neih loh Caribbean te ‘Dushi’ chu

Caribbean island chuan philosophy sweet zet mai an nei a, chu chu ni tina an nunphunga bet tlat a ni. Dutch Caribbean island Curacao chhehvelah chuan ‘Dushi!’ tih tawngkam a lar hle.
Dushi tih chu thil lawmawm lam leh tha lam sawina a ni a. Caribbean island-ah ngat chuan mi tin tena an hriat tlanglawn em em leh nunphunga bet tlat a ni.
Plasa Bieu a Kel soup siam mek Chef chuan an thilsiam ‘kabritu stoba’ chu ‘dushi’ ber tiin a sawi a, chutih laiin blue Curacao zu nena cocktail siamtu chuan an thil siam Pietermaai chu zan lama in chi zinga ‘dushi’ ber tiin min hrilh bawk a.
Dushi tih chu ‘sweet’ tihna te sweetheart’ tihna te pawh a ni a, Caribbean ah chuan Dushi nihna diktak hrefiah tur chuan chen ve zuai tal a ngai thung a, Dushi chuan awmzia thuk tak an nunphungah a nei tlat a ni.
Dushi tih chu adjective emaw noun a ni satliah ngawt lova Curacaon philosophy a bet tel tlat mai he thliarkara thil duhawm tawngkam khat tea sawifiahna tia sawi theih a ni bawk ang.
“Dushi hi keimahah chuan thil zinga mawi ber mai a ni a, movie kan ena kan duh lai tak min hneh riautu emaw lehkhabua kan duh lai tak awmze nei thuk si ang mai hi a ni” tiin Curacaon artist Francis Sling chuan a sawi a. “Gallery ka hawn hmain Holland-ah zirin ka cheng a, helai hmuna ka let lehna chhan ber chu dushi rilru puthmang vang hi a nia. Hetah hi chuan thil tihdan leh kalpui dan hranpa hi kan nei a. Ni a sat that bik vang emaw kan hmanhmawh lutuk loh vang emaw, dan leh hrai kan ngah em em loh vang pawh a ni ang a, dushi nun hi ka ngaina a ni,” tiin a sawi.
Awlsam taak sawifiah theihna ber chu noun anga dushi hman a nih chuan duhawm/ngainatna chhungkaw member atanga mikhual te thlenga lantirna a ni ber. Chutih rualin dushi chu adjective anga hmanin chawhmeh tui tak sawina, zan lam hun hman nuam sawina, midang kan va ngainat leh duh sawina, thil hrang hrang nuam leh mawi, hlimawm leh duhawm, min hneh riau sawi nana hman a ni bawk.
“Kan rilru puthmang sawi nana kan hman tlanglawn a ni a, kan ni tin nuna thumal kan hman hmun lian tak luahtu a ni” tiin Mark Nooren, Curacao Marriott beach Resort general manager chuan a sawi a, dushi chu Curacaon cultural identity a bet tel tlat tiin a sawi bawk a.
“Entirnna, kan mikhualte chu dushi experience nei turin kan duh a. Chaw leh chawhmeh a tui tih sawi nan ‘Tin un duhsi dia’ i ti thei a. Chutih rualin tu emaw chu ‘dushi’ tiin i ko thei a, a awmzia chu ‘honey’ tihna a ni” tia sawiin, “mak deuh mai chu he thumal khat lek hi kawng hrang hrang tam takah a tha lam sawi nan hman theih a ni” tiin a sawi.
Nooren chuan he philosophy hi ni tin nunphunga bet tlat niin a tha lam hawi vek ni bawkin chu chuan Curacao chu a tuam a ti a. “Dushi hi thumal piah lam a ni a, rilru puthmang a in. He thlairkarah hi chuan mipuite dushi i feel veng veng thei ang a. Midang an ngaihna leh an nui hmel atangin dushi an lantirna i hre thei ang” tiin a sawi.
Dushi tih ka hriat hmasak ber chuan Curacap nena Netherlands kum 400 chuang inthlunzawmna nei tawh a ni chungin a Dutch lo riaua hriatna ka nei a. Ka belhchian tak hnu chuan dushi chu Papiamentu, Curacaon a Creole language a mi cheng 80% vel tena an hman a mi a ni tih ka hria, tiin Nooren chuan a sawi bawk.
Curacaon hi tunah chuan Kingdom of the Netherland hnuaiah constituent country nihna nei niin kum 6,000 kalta vela South American mainland atanga Arawak Amerindians tena an chenchilh hmasak ber nia ngaih a ni a. Kum 1499 khan Spanish te chuan an awp a, kum 1515 khan Curacao a cheng zawng zawngte chu an thawn chhuak vek a, Greater Antilles a Hispniola mines-ah sal angin an chhawr a ni. Kha vang khan Curacao-ah chuan indigenous mite an awm lo zui a, he island history a hun thim ber a ni a. Curacao chu kum 1634 khan Dutch West Indies Company te kutah a lut leh a ni.
Curacaoan linguist Marta Dijkhoff chuan Papiamentu chu Afro-Portuguese pidgin language atanga chuak niin sal te leh Dutch bakah Spanish coloniser te tawng chawhpawlh a ti a. Mahse, Curacao hi Portuguese te chuan an awp ngai miah lo va, Atlantic trade slvae kan kal lai khan Portuguese pidgin chu pidgin form hmasa tiin a sawi.
Mahse Papiamentu chu thil dang daih, low-status language atanga intanin a hnuah social class tin tena an hman tlanglawnah a chho tia sawi a ni bawk a. Chumi atana pawimawh deuh te chu Jews community te Europe a tihduhdan tlansana Brazil a kal a, Brazil atanga Portuguese tena an hnawhchhuah leha Dutch rorelna Curacao a 1651 inbengbel te tihlar tia sawi a ni bawk.
“Papiamentu chu Jews leh European community tena inbiak nan bera an hman niin a hnuah dinhmun sangah dah chhoh a ni” tiin Dijkhpff chuan a sawi a. “A hnuah chuan Jews, Europeans, black, free leh non-free te tan Papiamentu chu Dutch ai pawha inbiak pawh nan bera hman a ni zui a ni,” tiin a sawi bawk.
Chung kaihhnawihah chuan dushi chu hman tlanglawnin a awm a. Dijkhoff chuan dushi hmanna hmasa ber chu Curacapn Papiamentu text hlui berah awmin, Jew pakhatin a ‘dushi’ tana kum 1775 a love letter a ziahah tarlanin a awm a ti a. A nihna takah chuan dushi tih thumal chu Yiddish tawnga ‘dushenyu’ emaw ‘luube-dushe’ (duhtak) tihna nena intluk a ni a, Portuguese thumal sweet (doce) nen pawha inzul tlat a ni, a ti bawk.
Sal, colonialism leh immigration tena a chawhpawlh population niin Curacao-ah hian ram hrang hrang mi 50 chuang an cheng khawm a. Hnam hrang hrang chenna a nih avangin national identity inang neih harsa tak ni mah se, Curacaon tin tena an cultural identity a pawm tlan in ang an neih vek chu dushi a ni.
Dinah Veerish, kum 1980 chhova herbal healer, kum 1949 a Curacaoan tena universal suffrage an neih hre pha, Dutch colonoy atanga self-governing territory kum 1954-a an nih hre pha vek a, kum 2010 a Kingdom of the Netherlands a beh duha referendum an neih pawh tawng vek chuan duhsi chu a hriat theih phak chinah Curacaon nunphungah a bet tel tlat tiin a sawi.
“Dushi hi helai hmun lo thleng tena ngaihdan an neih hmasak ber a ni zel” tiin Veeris chuan a sawi a, “Thumal mawi tak he thliarkarin inbiak pawh nan, inhrilh tawn nan leh awmze thutak nei kan neih a ni” tiin a sawi a.
“Hmun dang atang daiha dushi an sawi te hian mawi kan ti a. Dushi tih i hre fo a nih chuan nangmahah a bet tlat mai ang a. Curacaoan kan nih angin dushi hi national character-ah kan siam a. Kan sawi fo va, kawr-ah te pawh kan nem ngai a, kan tichak zel a ni,” tiin a sawi.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More