By Lalnunmawia Pachuau
Mizoram mipui ?hahnem zawk hi kuthnathawka eizawng kan ni a, lo neia eizawn hi chhungkaw ?hahnem tak innghahna a la ni. Kan thlaichîn lar ber Sawhthing hi short term policy leh dinchhuahna awlsam ber a nih vangin a rate ?ha nangfuh te hi a vannei fal chu an ni hrih mai a. Mahse, a rate a mumal loh lutuk vang hian kuthnathawktu te tan hian innghahna pumhluma hman chi a ni leh si lo. Vanneih thlak takin kumin 2023-ah hian Sawhthing rate chu a lo ?ha hlauh mai a, kuthnathawk chhungkaw tamtak ten thlantui far zawih zawiha an thawhrah an seng hi an lawmpuiawm takzet zet a ni.
SAWHTHING RATE HI A ?HA RENG ANG EM?
Tunah hian Sawhthing rate hi ?ha mahse, nakumah a ?ha dawn nge dawn lo tih hi a sawi lawk theih loh thung. Hun rei tak atanga kuthhnathawk ten harsatna liantak an tawh thin chu Sawhthing rate mumal lo, innghahna tlak tak tak a nih lohna hi a ni. Chhungkaw tamtak ten risk te la ve in thlawhhma zau tak la in Sawhthing tam tak tak an lo ching thin tawh a, mahse hralhna mumal loh vangin an thawhrah a luangral thin a, an thlai thar sawhthing chu an lo dahtawih nghek nghuk tawh thin. Hei vang hian kuthnathawktu chhungkaw tamtak chu beidawnna ruamah an lo tlu lut tawh thin.
Ruahmanna awm lo, an tana kawng engmah hmachhawp awm lovin kuthnathawktu te hian an kutkawihin an nunkhua an lo sual thin a. Beiseina sang tak neiin lo an han vat a, sawhthing te an han ling a, an thlo a, an seng thin. He’ng an hmalakna, an nunkhua sialna kawngah hian sawrkar kan lo hrawn tawh te hian kut an sil thin a, kuthnatawk tu te nunkhaw sual te chu ralkhat atangin an lo uipui tuilian thlir thin. Kuthnathawk ten an thawhrah hralhna market zawnsak tu tura an beisei ber Mizoram sawrkar chuan kawng zawnsak aiin harsatna a lo siam let zawk ta thin a ni!
KUTHNATAWKTU TE HARSATNA THLENTU:
Kum 1994, Congress Ministry hun lai khan The Mizoram Agriculture Produces (Restriction of Movement) Order, 1994 kha passed a ni a, chutah chuan Mizoram thlaithar lâr tak panga (5); Sawhthing, hmarcha, la, chhawhchhi, etc., te an khuahkhirh zingah a tel a ni. He dan hnuaiah hian kan thlaithar te lei turin sorkarah permit dil a ngai a. Permit nei lo ten an lei thei lo tihna a ni.
Congress Ministry hun chhung hian Sawhthing hi Hmeithai Association te pawhin The Tribal Cooperative Marketing Development Federation of India (TRIFED) nen inremna (Agreement) siamin a hralhna an hriat vangin rate ?ha zawkin an lak ngam thu an chhuah ulh ulh mai a, tichuan Truck trip tamtak an lak hnuah Hunthar atangin ?awngtaina nen an thlahliam hnu lawkah Mizoram sawkar, Congress Ministry chuan Police te nena ?angrualin an hnûk kir leh a, Case an siamsak bawk a ni.
Chumi hnuah Permit dîl ngai a nih hriain permit chu an han dil a, mahse Congress sorkar khan permit a pe duh ta lo a ni. Chumi hnuah Synod mangang chuan khawmpui ah thlaithar lei chungchang a passed ta a, tichuan Congress sorkar chu a tla chhunzawm ta a ni.
MNF SAWRKAR HMASA HMALAKNA:
Kum 1998-ah MNF an lo sorkar ve ta a, an ni hian ‘Sawhthing chu kan sawrkar ve leh in kawtkaiah Kg 1 Rs 10/- in kan la ang’ tiin mipui min lo hnèm chho a. Tichuan, beiseina sáng tak nen MNF chu kan han thlang tling a. Amaherawhchu, kum 1999-ah MNF sorkar chuan kan sawi tak Dan chu lo siam?ha (amended)-in, The Mizoram Agriculture Produces (Prohibition of Movement) Amendment Order, 1999 tiin thlai 138 an lo khuahkhirh belh ta hlauh zawk a! Thlai tènau ber Pudina thlengin an lo khuahkhirh belh bur mai a ni.
Hetih lai hian Synod mangang chuan hruaitu te tirin sawhthing hralhna Market chu an zu zawng ta a, a hralhna tur an hriat vek hnu ah Mizorama Kg 1 Rs 6/- vela an hralh lai chuan Kg 1 Rs 26 /-laia an ngam thu te an lo puang ta a, mahse MNF sokar pawh chuan permit a pe phal ta chuang lo a. Chumi hnuah fam ta Pu Lalchhanhima Sailo chuan High Court-ah zualkovin permit a dil ta a, High Court chuan kar 1 chhung permit pe turin sorkar chu order a pe ta a, tichuan helaia Kg 1 Rs 6/- vela an lak laiin Rs 17/- chuan a la thei thung. Mahse he mi hnu lawk hian a permit chu Mizoram sorkar chuan Minister direction angin an cancel leh ta a ni.
SAWHTHING MARKET A AWM LO EM NI?
Hun kal ta han thlir hian Hmeithai Association te, Mizoram Synod te, Pu tLalchhanhima Sailo (L), etc., te hma lo lak tawh dan a tang te hian Sawhthing hi rate tha taka hralh theih reng a lo ni tawh ?hin tih hi a langchiang hle. Amaherawhchu, hralhna hria te hnenah Mizoram Sawrkar khan Permit a lo pek duh loh thin vanga Sawhthing hralhna kawnga harsatna lo tawk thin an ni tih kha phatna tur awmin a lang lo. Tin, kan Sawrkar lo hrawn tawh te khan kuthnathawk tu te thlai thar hralhna kha tihtakzeta zawnsak ai chuan an dinchhuahna kawng lo dal kha an tum zawk ni hialah a ngaih theih awm e. Kan kawmthlang lawk Bhaga Vai putar Sundar Ali-an kum tin Sawhthing hralhna a hriat dan atang khan Sawhthing rate kha a awm reng thin tih kha a langchiang hle.
Kan ram inrelbawl dan leh hnathawktu te thlai thar hralhna kawngah hian Market Policy te, Support Price te, Market Commission te, Price Control Regulation, etc., hi kan sawikar lo hrawn tawh te hian an buaipui hi hriat tur a la awm lo. Kan thlai thar te pawh Contract farming anga kalpui theih te a awm nual ang. Mahse sawrkar ber hian tha a thawh ngai loh vangin kuthnathawktu hian an theih ang anga inhai kuak hi an lo tum ve ?hin a, an vanglai hun ?ha te beidawng leh hlawhchhamin an lo vuiliam thin.
KUT HNATHAWKTU TE VANDUAINA RAM:
Kan sawrkar hian kuthnathawktu te thlai thar hralhna tur kawng hi tihtak zeta a ngaihtuah ngai loh vang hian kan nu leh pa, rual u te khan rethei tlawk tlawkin an hringnun an lo vuiliam tawh thin. An dinchhuahna tur kawng zawnsak tu tura an ngaih Sawrkar chet dan erawh an kawng dalsaktua ah an tang hlauh zawk emaw tih turin an khawsa thung si! Kut hnathawktu te hi duhtawka retheihna ruama rahbeh hnuah Sum Sem Policy hmanga an retheihna remchanga laa an pumpui hnuna hnuh kual hi an duhthusam ber niin a lang.
Kut hnathawktu te hian an thlawhhma chu beiseina meichher nen han hâl thin a, thlai an han ching a, mahse an thawhrimna thlantui luang te chu an thlaithar tawihral thlîrna beidawnna mittui chuan a chhilh hnan leh thin. Duhsakna dawng lo, retheihna sala tang te hian thlai rate hresa in hna thawk ve se la, Sawrkar hnathawk ang hian an thawhchhuah atanga an hlawh tur hresa se thatchhe taka vak maim ai hi an awm lo ang. Eizawnna dapa Aizawl khawpuia cheng tamtak te hi an khua ah kuthnathawk turin an let duhin a rinawm zawk.
SAWHTHING MARKET CHUNGCHANGA ZPM POLICY:
Mizorama Political party MNF leh Congress in kan thlai thar te an lo Control dan chu chiang takin a lang a. Hetih lai hian party naupang tak pakhat ZPM Party chuan an Policy/Manifesto-ah chuan thlai thar market buaipui dan tur an lo tarlang a, chuta langsar tak chu Sawhthing Market hi a ni. ZPM chuan an tum ber chu Minimum Support Price lo siam a ni a, Rs 50/- chu a rate hniam ber atan an bituk a ni. Hei aia rate sanga lei ngam an awm chuan Sawrkar-in a lei a ngai dawn lo a, hei aia sanga lei ngam an awm loh chuan Sawrkarin a agency kaltlangin a lei ang tih a ni.
Sawrkar hian leina tur sum a nei ang em tih hi zawhna lian tak a ni awm e.. Tunah hian kuthnathawktu, lo neitu te hian Mizoram puma an tharchhuah leina tur hian Vaibelchhe tam a ngai lo. NLUP leh SEDP-ah Vaibelchhe sang engemaw zat an sem ral theih chuan mahni mipui te thlai tharchhuah leina tur sum hi a harsat a rinawm bik lo tih hi mi tamtak thlir dan a ni. Mizoram hmathlir atan hian a thlawna Sum Sem policy nge tha zawk ang a, thawkrim te tharchhuah lo leisak hian ram, khawthlang leh mipui te siamtha zawk ang tih hi ngaihtuah ngun ngai tak a ni e.
Kuthnathawk tuten lei rem an lo rah ve theihna tur atana pawimawh tak pakhat, Sawhthing hi Mizoram Sawrkar hian tihtak zeta a ngaihtuah a, Market mumal a awm theihna tur te, a sawngbawlna tur Primary Sector Industry din dan tur te, Marketing Agency din dan tur te, Crop Insurance ngaihtuah sak tur te, Contract Farming te thlenga a ngaihtuaha hma a lak hi a ngai takzet tawh a ni.
SAWHTHING HI
Get real time updates directly on you device, subscribe now.
Prev Post