Rev Dr Ramengliana
-- Advertisement --
Mi tam tak hi chuan mahni inhre miah lovin sorkar hi kan ‘pathian en’ niin a hriat thin a. Chu nihna erawh chu tu pawhin kan pha vek thung ang. Sorkar kan hmuh dan pawh Pathian anga sawisel bo leh sualna nei lo ang chu a ni lo tih a chiang reng mai a. Amaherawhchu, kan innghah ngam dan leh kan thla a tihmuan theih dan chin han en hi chuan kan Pathian chan tur hi sorkar hian a chang tlata hriat loh theih loh a ni. Hei hi sorkar hna kan duh huam huam danah leh a hmu tharten kan thlamuanpui danah hian a chiang reng a ni lo maw? Ril zawka chhut phei chuan sorkarin min control hneh dan en hian a dik lo maw?
Sorkar hna hi hna tha ber a ni kher em?
Thingtlanga sorkar High School, zirlai pawh awm mang lovah thla tina Rs 80,000/- vel hlawh leh private High School tha angreng tak, zirlai pawh thahnem tak neiah thla khata Rs 30,000/- vel hlawh hi khaikhin ta ila tu mahin private schoola thawh hi kan thlan a rin awm loh – kei tiamin. Sorkar high schoola thawh hi kan induhsak zawk theuh bawk ang. Amaherawhchu, Kristian thlirna dik tak atanga han thlir chuan thawh tur pawh awm mumal lova hlawh lak tawk tawk ai chuan, ni tina mi tam tak zirtir sen loh neihna hmuna thawh chu hlu zawk fe awm tak a ni. Krista rilru chuan a sum kaihhnawih aiin a hna pawimawhna a ngai pawimawh zawk awm si a.
Hetah chiah hian hna hlutna hi a hlawh a tam leh tam lohvah kan teh thin a ni tih a chiang a. A hna pawimawh leh pawimawh loh, midangte nuna rah tha a chhuah leh chhuah lohvah ka teh thiam lem lo fo tih a lang a ni. A hna tangkaina en lovin a hlawh tam leh tam loh kan en thin. Hei hi Kristiante thil ngaihtuah dan tur leh tehfung atan chuan a nep deuh tih a hriat theih mai a, a dik lohna pawh a lo lang tuam tuam thei a. Sorkar office-a hna awm mang lo chung chung an siam chawp sak titiha thla tin hlawh hum haw leh tawk thin ai chuan mite mamawh phuhruk sakna hna tha tam tak, hlawh tlem zawk pawhin, a awm ngei ngei ang. Chutiang hna chu a hlu.
Mahni hna thawh hlutna hmuh thiam
Hmanni khan pa pakhat la thalai tak pakhat nen kan inkawm a, eng hna nge a thawh ka zawh chuan “Hna mumal pawh ka thawk lo, sumdawnna te ka ti ve a,” tiin zam angreng takin min chhang a, kei pek chuan ka dan pangngaiin ka hau leh zek mai. “Chu hna i neih reng chu. Sorkar hna i thawh loh vang maiin kha tiang khan sawi ngai reng reng tawh suh. Eng hna pawh thawk la confi takin ‘Chu chu ka thawk’ tih hmiah zel tawh ang che. I nupui fanau chawm nana a i thawh chu a pawimawh chu le. Mi tam takin sorkar hna leh hna dang bulfuk tak an thawh loh avangin hetianga sawi an ching a, a tha lo. Dik tak chuan sorkar hna tha kan tih viauah te hian a hna tak tak thawh vak awm si lova hlawh lak ve mai mai a tam em. Chu ai chuan i hna thawh ang kha hlu fe alawm,” te ka ti nual a, a lawm ve viau kha!
Eng hna pawh hi thawk ila, taima leh rinawm takin thawk ila a hlu a ni mai. Kan ei tur kan thawh chhuah tek tek chuan a lawmawm a ni. Hlawh chhuah leh sum lak luh erawh a inang vek thei ngai lo vang. Hlawh tam deuh chu a duh awm lo thei lo va. Mahse kan hnathawh hlutna kha hlawh ni lovin midangte tana malsawmna thlen tam leh tam lovah kan teh thiam a tha. Rual el luata tul lo thleng thlenga rilru thianghlim lo neih tak mai emaw, mut mawh hnar mawha neiha rilru hahpui hi a Kristian lo hle zawk a ni. |hiante aia hlawh tam avanga chapo mai te pawh a lo awl a, thil ho tak a ni. Midang hlawh tam zawk nia kan hriat avanga inkiltawih phah te thleng hian thil awm thei si, tul lo tak a ni. I hna thawh hlutna kha i hlawh tam leh tam lohvin teh ngai suh. Missionarya kal tum mi thiam tak pakhat chu a company pakhatin hlawh tam zawk fe hlawh turin an sawm a, “Your salary is big, but your job is too small,” a tih khum a ni awm e. Missionary kher lo hna hlu tak tak dang pawh a tam a nia.
Hna tha hmuh nan ni kher lova lehkha zir kan mamawh tawh em?
He thu hi nikuma thalaite hmaa thu ka sawi tuma kan chai pakhat a ni a. Eng nge lehkha zir nasat a ngaih chhan? Eng nge thiam hle a ngaih chhan? Hna tha tak, hlawh tam tak, kan hmuh theih nan a ni ber lo. Hna kan hmuh huna tha taka kan thawh theih nan a ni zawk. He thu hi a va pawimawh tak em! Kan thalaite hian hna hmuh nan ringawt lehkha zir lo sela, an hna hmuh ang ang thiam leh hlawk taka an thawh theih nan zir zawk teh se. Hna an hmuh hian bul an tan chauh a ni tih hre bawk sela. Exam-naa mark tha hian a kawh ber chu a subject va thiam hrim hrim aiin zirlai khan a thiltih mekah invawnna leh tih tak takna a nei em tih enna a ni, te pawh an tih thin kha.
Eng emaw zawnga sawi chuan kan ramah hian hna a la tam khawpin a hriat theih a. Kan eizawnna tur hrim hrim chu a la tam a ni. Kan duh ang tak hna hi a vang a ni mai zawk a. Hlawh tam leh tam loh lamah kan teh a, lungawina tawk leh a thawhna hmun tur te kan ngaihtuahin a hna a vang a ni mai zawkin a lang. Ram leh hnam hmasawn nan leh Pathian Ram zau zelna atana inpekna tak nena beih phei chuan thawh sen loh a awm emaw tih theih a ni. Khawpuia awm kher te, awm nawmna tur tawk sum lak luh ang te kan ngaihtuah hian a har deuh thin mai pawh a. TBCC boruakah hian a lang reng mai. A neitupu hi chuan a thawh sen loh hna a nei a nih reng hi. Ruihtheih thila harsatna neite enkawlna centre din te hi ti thei awm se chuan rawngbawlna leh ei hmuhna tha tak a ni tih hi a lang reng mawle. Mamawhtu lah an tam em em si a.
Sorkara innghah nge Pathiana innghah?
Hetia ka sawi avang hian sorkar leh Pathian chu thil inkalh angah ngai lo ila. Sorkar chu mipuite tana tha thawk tura Pathian hmanrua lian pakhat a nih avangin a pawimawhna ka hai hauh lo. A fung chelhtute pawhin fimkhur takin chung lam en renga an kal a ngai. Chutih lai reng chuan thil tha ber bera kan ngaih sorkara innghat a ni a, thil duhawm bera kan hriat sorkar nena inkaihhnawih a ni a, kan eizawnna ngelnghet ber ber sorkar nena inthlunzawm a ni hi chu a lutuk deuh lawm ni? a tih theih a ni. Kan innghahna bulpui ber Pathian nia kan chhal mek lai hian a tak ramah chuan sorkar tha pui hi a ni mah zawkin a lang thei a ni.
Hei hi ngaihtuah chian a ngai hle. Tute emaw angin sawi huai ngamin hmu sakawlh zung zung ila chuan sorkar hi hmuh ‘sakawlh’ a awl viau awm asin! Kan ram budget zawng zawnga 80% vel hi sorkar laipui pek niin an sawi a. Chuti a nih chuan mipuite chuan central sum chu kan insem ta tihna a ni a. Tupawh mai hi chumi sum a tam thei ang ber chang turin kan phe suau suau a ni ber e. Kohhran sum te pawh chumi atang vek a tih theih ang. Mahse, han ngaihtuah chiang teh. Chu Central sorkar chu Krista leh a Lalram tei thei lo tak a nih si chuan a va inhmeh dawn lo ve. Kan zavai hian min control tawh a ni thei mai ang em? Kan sorkar fung chelhtute pawh tlawn lo thei lo dinhmunah an ding a tih theih em? Mahni intodelh state kan mamawhzia kan hmu pha em? Pu Hriata Chhangte tih dan takah ‘Mizo Kristian Tribal’ tan hian tih tur a va han tam tak em!