JC.Zoremi Hmar Joute
-- Advertisement --
Vawikhat chu, Pacific thliarkar ram pakhat Tonga-ah 1965 khan an lalpa, kingTupuo lV chuan Scholarship hmu a, America rama lehkha zir thei turin inelna (Exam) a buatsaih a. An khaw tlangval kum 16 mi, Sione Toupouniua chu a thiam ber a. Tichuan tlangval fel tak Pathian thu awih em em, mahse thirkut leh chawei thleng, daikal In, pheikhawk kekawr, Samkhuih, engmah la hmel hriat lo chu a nu leh pa leh a unau ten Fiji pan tur lawngah chuan mittui nen an thlah liam ta a, Fiji aTang chuan thlawhnain a thlawk chhuak tawh dawn a ni. Fiji a thlen hian pheikhawk chhip hlai ber chi a lei ve a, mahse a bun thei lo.
Thlawhna chu a han en Thin a, mak hi a ti em em mai a, a chuang tur ho chu an lawn lut zung zung a, a pheikhawk khai hnuang chung leh Necktie an kohhran Thalai ten an present chu suih lem lo hian a nghawngah a bat liam uai hnuang mai a, a kawrchung lah chu a lianin a chuar em em mai bawk a, Thlawhna-a thawk nula fel tak tak te chuan engkim an lo ngaihtuahsakin a Thutna turah an lo Thuttir thlap a, a hawi a hawi mai a. A sam lah chu a thur tho huang mai a.Van sang takah chuan an thlawk ta vung vung mai le. Zan dar 8 velah chuan San Francisco khawpui an thleng ta a. Khawpui lo eng pe un mai a hmuh chuan khua chu a kang ni ngei hian a hria a, a mangang ru em em mai a tumah lah chu kang Thelh tur chuan an phili mang si lo. Airport aTang chuan, mi tlawmngai ten a thlenna tur hotel an ngaihtuahpui vat vat a, hnaivai ber hotel-ah chuan an hruai thleng hlawl mai a,SapTawng lah chu. Hello, goodbye please tih leh thank you tih bak a hre der si lo. Kut zaizirin mi han biak a tum sateh hlawm Thin a, an kal liamsan zung zung mai si. A invai buai nasa hle mai.
Chutia kut a vai vak vak lai chu hotel manger hian a lo hmu a. Chahbi pek pah chuan inkhai chhohnaah chuan a nam lut rawk rawk a, chhawng 10 naah chho turin a hrilh a. Chhawng 9 naah a ding ta chut mai a. 9+1=10, tiin number 1 an hmeh leh chuan a chhuk thla leh zur zur a, a hnuai berah chuan a chhuak leh ta. Manger-in a lo hmuh chuan “I va rawn chhuk leh hma ve, tinge ni a” a lo ti vin hlur tawh mai; tirhkah a ko a, a room turah han dah chiah rawh a ti ta a. Tirhkah chuan a Sam thur bum mai leh kekawr lianpui ha hnuang mai chu a han en chuan nui ta a, Sione-a lah chuan, “I hi a nui ve ta e, American ho pawh an nui ve Thin a nih hi” tiin a hlim phah hle mai a. Tirhkah chuan tuisa a herh chhuahsak a, a chhuahsan ta mai a. Herh tawp nachang hre hek lo le, pindan chu a khu ta mup mup mai a. Chhawng hnuai lamah chuan Siren a ri ruai ruai a, kangThelh pawl ho chu an rawn tlan chho hlawk hlawk a. Sione-a lah chu Adama suit nen a lo vei theuh theuh mai si. Thil awmzia an hriat chuan an nui zo ta.
A tukah chuan a sikul kalna lam turah chuan Bus-ah a chuang ve ta a. An chawlhna Restaurant-ah chuan Menu an rawn chhawp a, a hrethiam thlawt lo; lehkhabu chu ei an tum zuau zuau Thin…midang thil ei te chu a han en a, an thil ei chu Rulhut ni hian a hria a. Coconut a lei a tualchar-ah chuan a chhu ta chawrh chawrh a.A chhu keh chuai a, a tui rawn dir pur pur chu vanvadakin a kâ-in a lo dawh a, a kamsirah te chuan a luang duah duah a, chung chu a kawrchung ban chuan a’n hru pawk pawk a, Bus chhungah chuan luhpuiin, hawi vual vual chung chuan a ei ta mual mual a. A chuanpuite chuan an han nuih te chuan a lawm em em a.
A sikul kalna tur, Putney chu an thleng ta a. America rama a awm chhunga a pa tur Edward Doda’n, hlim takin a lo hmuak a. A chau bawk a niang ni hnih dawn chu a muhil ta char char mai a. A han harh chuan an ram aTanga mel 8000 laia hlaah a awm tih hriat chuan a mittui a tla ta zung zung mai a; an chawei dawhkan te, an inthiarna te chu a tan a fai lutuk vek a, a tlangnel har hle a ni; an ramah chuan daipawnah an inthiar mai a. Changel hnahah chaw an ei leh mai Thin kha a ni a. Pu Doda te nupa chuan an Thenawm nula tlangvalte sawmin tihtlangnel nan vawk pum hem hmin hmangin ruai an buatsaihsak ta a.
Infiamna bakah mi lehkhathiam thei tak a lo ni bawk nen, an Sikulah pawh a tlangnel hma hle. 1970 chho-ah meuh chuan Harvard University-a a zir zawh mai bakah, Oxford-ah te leh Fiji-ah Doctorate Degree a zir laiin South Pacific University-a pol science zirtirtuah a Tang thei daih tawh. A tum ber chu an rama hawn a, an ram, zirnain hma a sawn theih nan a theihtawp chhuah chu a tum ber a la ni fan.