RK Dawla
Mb 9366095658
1. Hun leh kum a ral zel a, kumin 2024 AD, ruahtui tam kum (La Nina) pawh thla tâwp ber kan lo thleng leh ta. Nimin lawkah leilung tihnâwng tham tur ruahtui kan dawng a, a lawmawm hle. Kum 3 kal ta khan, November thlaah ruahtui tam uchuak dawngin, tui tilian tham kan dawng a, farmer-te kan buai hle a, Pawl tlâk hma-in ‘Pawl delh ruah’ tam tham zet kan dawng mauh a nih kha. Kumin erawh ruahtui kan dawng smooth ang reng a, a lawmawm hle. Ruahtui kan dawn rei avang hian thlai thenkhat – a bikin lakhuihthei – chu a tang-rah a hlâwk deuh thin. Mizoram leilung hian chawhrualin thla 6 chhung ruahtui dawngin thla 6 dang a chi-kat tlangpui tiin sawi ila, kan tisual tam âwm love. La Nina-ah chuan, ruahtui dawn hun rei deuhin El Nino-ah erawh dawn loh hun a rei deuh thin thung a.
2. Tichuan, leilung behchhan farmer-te chuan, fur laia ruahtui tam, leilung hnâwng lutuk manage dan leh thal laia leilung khawro venhim leh tih-hnâwn hi kan basic activity chu a ni mai a. Kan ram a awihtlan tlangpui avangin fur ruahtuiin leilung a khawih (tikaral, leimin siam, nutrient leeching etc) nasa a. Tin, kan tlângte a lian lovin, ngaw thiah kan uar a, humhalh lamah kan harh tâwk leh si loh avangin leia hnâwnna a châm rei lova. Hei hian leilung khaw ro, kan thlai chinte tui kham lo, tuihna tlêm leh kangmei thlengin min nghawng leh bawk. Tichuan, fur laia ruahtui vanga lei kalral tur ven te, leilung hnâwng chiau lutuk (anaerobic soil) vên leh thal laia thlaiin hnâwng an tlachham lutuk vên te, leilung khawro vanga lei sâwng tê tur vên kha kan farming bulthut chu a ni lo thei ta lo a ni. Hei hi ngai pawimawh lovin, mi tam tak chuan kan thlai chinte chauh kan focus a, leitha kan pêk chuan tha mai turah kan ngai thin a. Kan activities leh kan sik leh sa & leilung a inmil lo a nih chuan, tlo-na (sustainability) hi sawi ngam a har hle ta thin.
3. Mizote hian eng thlarau emaw tak kan chang a, kan ni tin mamawh, kan eitur thar chhuahna lam hi kan bengkhawn lo riau mai a. Chu ai chuan, kan pawn lam incheina (fashion leh luxuries) hi kan ngaihven zawk mah thin nia lang hi a veiawm hle mai a. Eitur hrisel leh thianghlim ei si lova, make-up leh food supplement engemaw hmanga hmelthat kan tum a nih chuan, a tlo mawh hle ang a, kan vulnerable hle bawk ang. Line danga kan lehkhathiamte chu sawi loh, Agri/Horti/Forestry/AH lama inzirchhuakte zingah, an zirna lam practical-a luhchilh ngam kan tlêm hle mai a. Green Revolution based syllabus zir chhuak nazawng hi chu, post doctoral thleng pawhin zo se, kan ramah hi chuan sustainable farming technique min duansak turin farmer tam zawk hi chuan kan ring lo mai thei! Sawrkar erawh a tha êm a, farmer-ten kan rawih duh hauh loh turte pawh hi lungawi takin a ruai mai zel a, tuteemaw hi chu an vannei khawpin a lang! Zirna chungchangah pawh a ni tho…Nu leh paten kan fate tution petu atâna kan duh miah loh tur pawh hi, sawrkar chuan (a lehkha lam a fel chuan) a ruai thei mai zel a! Kan sawi tum tak chu hei hi – AI khawvela chêng pha thalai i nih chuan, i kalna lamah khan ‘rawih tlâk’ i ni em tih kha a pawimawh ber. Pawn lama fai ver, belhchiana takna nei lo leh ril si lo ‘educated youths’ population engzatnge kan neih ang le?
4. Mizo thliarkar rilru hi paih a hun. Kan veng chhung, khawtlang leh tlangdung chauh ngaihtuah phâk thalai kan tei suau suau ringawt a nih chuan, kan hmabak a êng lo. Khawvel ram dang, India ram state danga an thalaite sûkthlêk leh hnathawh dan hi kan entawn a, danglam tura kua kan hreuh sup sup a hun tawh hle. Social media âtchilhna Cocoon atanga chhuakin, thil tak tak hmachhawn tura pawn lam khawvel, kan zoram khawvel piah lam kan tem a hun e…