CANCER UMBO TUM ILA? -Dr. C. Lalrampana

A KAMKÊUNA
Natna tin hi MalaCards-ah hian category hrang pahnih hnuaiah dah a ni a, chungte chu anatomical leh global-te an ni. Anatomical section-ah hian category 18 a awm a, taksa peng zawng zawng aiawhtu natna 26,000 chuang a awm, thisen, ruh, immune, tihrâwl, leh nau neih natna te pawh a tel. Lung natna hi thihna chhan tam ber a ni a, khawvel puma thihna hmun thuma ṭhena hmun khat [⅓] a tling pha hial.. A pahnihna chu Cancer hi a ni a, mi panga zinga pakhat zelin an thih phah a ni. Tichuan, lung natna leh cancer-te hi thihna thlenna apiangah lung na emaw cancer an awm ve ziah thin a ni ber. Khawvelah natna 10,000 vel awma ngaih a ni a, hei aia tam pawh a ni thei bawk.Tin, a enkawlna 500 chuang a awm bawk.Tun thleng hian natna pahnih chauh hlawhtling taka um bo a la ni a, pakhat chu mihring vei chi zawng hri (smallpox) leh pakhat dangleh chu bawng natna (rinderpest) a ni. April 1977 khan India ramah zawng hri hi um bo a ni tawh a; December 1979 khan Khawvel pumah zawng hri hi official takin um bo a ni tawh bawk. Cancer hi chu vanramah pawh a la awm zel duh awm mange tih tur khawpin natna um bo mai theih a nih loh hmel hle.

-- Advertisement --

FIMKHUR NGAI
Cancer awm chhan leh lo awm theih dan hi chihrang hrang a awm thei a, chungte chu a tlangpui tarlang ila:
1.chemical & physical agents vaihlo (tobacco) 25–30%
2. environmental pollutants 30–35%,
3. Infections 15–20%,
4. Radiation (ionizing & non-ionizing, 10%;
Heng bakah hian nun uluk loh vang te, ei leh in duhtui loh vang te, ruihtheih thil tih nasat vang te, sarep leh thil rep ei tam lutuk vang te, sangha tura hrãi ei te, sa tawphnawk, sathau leh sathisen ei te, zu leh damdawi hlauhawm tih chin te, thãu luat vang te, hriselna ngaihthah luat vangte, inthlahchhãwn (heredity) leh a dang tam tak sawi tur a la awm thei awm e.

MIZORAM FIMKHUR LO:
Kum 2016 khan midang tawrh tur chauh emaw ka lo tih thin cancer natna tihbaiawm tak mai chu ka nupui duh takin a vei ve ta tlat mai! Atir chuan ka tuar thiam lovin na ka ti hle. Mahse, Lalpa thlamuanna ka chang vata ka hahdam leh ta. 2019-ah Kolkata-ah inenkawl tura tih kan ni a. Kolkata kan thlen chuan Amri Hospital-ah admit kan ni. Mizo hlir cancer vei 10 vel an lo mu tlar pût mai a. Tual chhung mi pakhat chuan-”Ngatinge Mizoram hi cancer in van tam êm êm ve?” min ti a, chhan ngaihna mai ka hre lo. Ka zak viau ringawta a ni mai. Kan awm rei deuha Apollo Hospital, Tata Cancer Hospital etc. lamah lah Mizo cancer vei tam zawk an lo la mu tlar pût mai a, mak ka ti hle. Kristian 87.16% awmna Pathian thuawi tamna ber nia lang si, hetiang taka cancer vei tamna hmun kan ni si hi hriat thiam har ka ti hle. Inbengkuna ngun taka ka ngaihtuah hnuah ei leh in kan fimkhur tawk loh vang leh kan nun kan uluk tawk loh vang niin ka hre ta a. Ruih theih thil, zuk leh hmuam, ruih hlo kan tih nasat lutuk vang leh ei leh in sa tawp hnawk, sa thau, sa thisen leh thlai DDT leh chemical-a chawm, sarep chihrang hrang kan ei nasat luat tuk vang a ni tih hi rinhlelh rual a ni lo.

ENGTINNGE NI ANG?
Jan 15/2024 khan Dr. Lalnuntluangi Hmar, Dean, College of Veterinary Science & Animal Husbandry, Central Agriculture University leh a thawhpuite chuan CM Pu Duha an hmu a. An college Campus-a eitur thlai thianghlim leh thianghlim loh endikna, Pesticides Residue Anaysis Laboratory leina tur sum an dil chu RKVY atanga pek tura approve a nih tawh thute a lo hrilh a ni. NE India huama a hmasa ber tur he Laboratory hi Mizoram tan mai ni lo, hmarchhak state-te tana tangkai tak tur a nih avangin sawrkarin a ngai pawimawh hle. An fund dil chu RKVY atanga pek tura pawm (approve) fel tawh a ni.
Dr. Lalnuntluangi Hmar chuan, “Pesticides Residue Analysis Laboratory hi kum hnih kal ta atanga an buaipui tan thu sawiin, mipuite’n eitur, a bikin phai atanga lo lut chawhmeh-te Tur leh chemical him lo dang an la pai leh pai loh endik theihna tur a nih avangin a tangkai hle dawn a, kan nghakhlel hle a ni” a ti. He PRAL hi Vety Collage hian nei thuai thei se, phai atanga thlai lak luh leh tualchhunga thlai zawng zawng DDT & Chemical-a chawmte hi uluk taka endik zat zat thin ni se. PRAL pal tlang chin chauh zawrh ni se. Tin, sarep, sangha rep meia ur [smoked meat] lam chi reng reng zawrh phal loh ni bawk se, zu, zuk leh hmuam ruih theih thil, ruih hlo do beihpui thlak ni bawk se tun ai hian cancer vei kan tlem zawk ngei ang.

A TLÃNGKAWMNA
Mizoram hian India ramah ber nihna kan hauh nual niin a lang a, chungte chu cancer, HIV/AIDS, Ralthuam tawlhrūk, smuggling, damdawi ruihhlo hlauhawm, traffic jam, zu ngawl vei, hmeithai, chhungkaw kehchhia, nuthlãwi ngah, sãwn tam, ruihhlo vanga thi etc. Mizoramah kristian 87.16% kan awm a, heti taka kan hmingchhe si hi enge a chhan ni ang le. Kan Puithiam rualte pawh hian Zu ringawt atchilh lo hian heti taka kan chhiat tãkna chhan hi zawn chhuah tumin ‘think tank’-te siamin tihtak zetin bei sela zu rinngawt ruihchilh bur bik lovin damdawi hlauhawm vanga kan thalai rual pūl puk puk mai tur hi vên uluk a ngai zawk tih hriat a van hun tawh tehlul êm!
Kum 1994 khan USA chuan tuifinriatah lawng hmangin India Tomato lian tha pui pui leh itawm tak tak a chah thleng teuh a. Mipuiin lei tuma an nghah thup laiin FDA chuan ei tlãk a nih leh nih loh a finfiahna atanga a hmuh dan puangin heng tomato-te hi Dichloro-Diphenyl-Trichloroethane (DDT) hmanga chãwm a ni tih a hria a. Mihring tan a hlauhawm a, India-ah thawn letleh vek tura tih a nih avangin mipuite chu beidawng takin an kirleh ta vek a ni. Kum 1998 hma lam kha chuan tun ang ēm ēm hian cancer a la tam lem lo; mahse, thlãi chingtute’n thlãi chihrang hrang chãwm nan DDT leh chemical dang an hman nasat lutuk avangin cancer a hluar ta ēm ēm a ni. Health & Familly Welfare, Food & Drugs Controlling Authority lamin a finfiah ngai si lo nge, Sorkarin loneitute leh huan thlãi siamtute a thunun ngai bawk si lo, organic thlãi lei tur leh ei tur a vang tawh hle a, hei vang hian Mizoramah Cancer a tam phah lehzual a ni tih hi hai rual a ni lo. Chuvangin, tuna Sorkar hian organic thlãi chauh bazara zawrh thin a nih theih nan leh damdawi hmanga thei rah um hmin zawrh a awm loh nan te, Sangha tura mante thlengin khauh takin hma la se, DDT hmanga chãwm thlãi ilo zawrh a awm em tihte laboratory-a finfiahin khauh takin vil reng se cancer tam lutuk hi tun ai hian a tlem zawk ngeu ang a, um bo thak erawh a har viau ang.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More