INTERNATIONAL WOMEN’S DAY 2023

By Prof. Lalneihzovi
Mizoram University

-- Advertisement --

Alone we can do so little, together we can do so much – Helen Keller

March ni 8 hi khawvel puma Hmeichhiate Ni atana lawm thin ni. He Ni lawmna puala thu sawitu atan Central Bureau of Communication, Aizawl, Ministry of Information & Broadcasting, Govt of India-in min sawm hi ka lawm hle a ni. Programme huaihawttu leh lo chhimtu zawng zawngte IWD chibai thinlung takin ka buk vek a che u.
Hmeichhiate Ni hi kum 1911 atang khan fumfe takin hman thin a ni. March 8 hi ram tam taka chuan national holiday atan an hmang. March thla pumpui hi Women’s History Month atan an hmang bawk. Hun hma lamah chuan hmeichhia ten hnathawh kawngah dikna leh chanvo an neih theih nan te, vote an neih ve theih nan te, tuai hriam an ni theih nan te, sawrkar office pawimawh an chelh ve theih nan te leh hmeichhia te en hran an nih tawh loh nan te indona avanga nunau tawrhna hrang hrang a reh theih nan hmalak thin a ni a. Chungte avang chuan hmeichhiaten dinhmun tha zawk te an lo chang chho a. Vote te an neih phalhsakin, lehkha te an zir ve thei a, sorkar hnate chelhin, dinhmun thate luah theiin an lo awm ta a. Ram rorel hna pawh an thawh ve phalsak a lo ni a. Ram hruaitu ropui tak tak pawh kan lo nei ve ta thluah mai. Hmasawnna tur pawh tam tak a la awm bawk.
UN pawhin he Ni hi a dah pawimawh hle, kum 1975 kha Women’s Year atan a puang a. Kum tinin thupui (theme) hmeichhiate chungchang a siam ziah bawk. Ram hrang hrangin anmahni pual thupui (theme) an siam thin bawk. Kumin 2023-a thupui ‘DigitALL Innovation and Technology for Gender Equality’ chu a lar hle.
Khawvela mirethei awm zinga 70% chuang zet chu hmeichhia an ni a. Hmeichhe laka hleilenna avangin hmeichhe naupang/puitling 1/3 ten harsatna an tawk. Ram 130 zinga hmeichhiate dinhmun san leh san loh tehnaah India ram chu 113-na a ni a. Health and Survival-ah 128-na, Economic Participation-ah 125-na, Education attainment-ah 116-na niin Political empowerment-ah chuan 25-na a ni thung (Overall Ranking- Gender Gap)
India rama minute 78 zela dowry avangin nunna 1 chanin, minute 59 zela1 chuan sexual harassment niin, minute 34 zela 1 in rape an tuar a, minute 12 zela 1-in torture, hmeichhe 5 zela 1-in domestic violence, mi 12-ah 1 in vuak an tuar, hmeichhe naupang kum 15 hnuai lam 21% ten tharum thawhna an tuarin, 19% ten pasal te vuak an tuar. Rahbeh, thleibik, endawngna tam tak hmachhawn chungin hmasawnna a neih theih tak tak lo.
Hmeichhia te chawikan leh thuam chak an nih hma chuan ramin hmasawnna tha a nei tak tak theih lo tih a chiang hle. Sorkarlaipui chuan hmeichhiate tan bik hmasawnna policy leh program tam tak a kal pui a. An harsatna tam tak te chu ram rorelna hmanga sutkian theih chauh a nih avangin, India Danpui te siam thain, hmeichhiate tan elected body (panchayati & municipal)-ah seat 33% aia tlem lo hauhsak niin, political participation hmangin hmeichhiate a thuam chak a, retheihna umbo hna thawh mek a ni bawk.
Mizoram hmeichhiate dinhmun thenkhatte
Mizoram pumah mihring 10,91,014 (5,52,339 male & 5,38,675 female sex ratio 1000:975) an awm. Ziak leh chhiar thiam 91.58% awmin, mipa 93.72% an nih laiin hmeichhia 89.40% a ni. Village 719 awmin, 23 towns a awm. Rural population aiin urban population an tam zawk.
Economics & Statistic Dept-in a tarlan danin Mizoram Sorkar hnuaiah hna thawk 75.22% mipa an awm laiin, 24.78% chu hmeichhia an ni. Group ‘A’ 2334 mipa, 839 hmeichhia an awm bawk. A pumpui lakin sorkar hnathawk 53,653 zinga 40,357 mipa niin, 13,296 hmeichhia (permanent, work charge, MR etc) an ni (31.3.2009). Census of India 2001-in a tarlan danin Mizorama 53.91% cultivator awmin, 48.77% mipa & 60.52 hmeichhia, agriculture labourers 5.85% zinga 4.93% mipa & 7.05 hmeichhia an ni. Quarry-ah te, huan siam te, puantah te, ran vulh te, sa zawrh te, thlai zawr te thahnem ngai takin an thawk a. Hnahnuai hnung leh chhe zawk rim taka thawkin chhungkaw eizawngtu ber ni mah se, thawhchhuah neitu nihna erawh hmeichhia ten an nei lo.
Nunhonaah Zoram hmeichhiaten hruaitu nihna pawimawh 1% pawh an chang ngai lo. Kan customary law te hi Mizo hmeichhia te tan a thlamuanpui awm lo hle. Chuvang chuan Dan leh Hrai hmeichhiate hunghimtu tur kan nei chho ve zel a ngai.
Kohhran member tamna ber Presbytarian-ah chuan Kohhran puipa atan hmeichhiate nemngheh theih an ni lo. Buhfai tham thahnem ngai taka ‘Kohhran rawngbawlna’ tiin Kohhran nuho ten an khawn tling khawm sum zozai te hi a hman tangkai dan tur relnaah hmeichhiate tel phah ve se chuan nunau chak lo zawkte pawhin tun ai hian an tangkaipui zawk ngei ang.
Ram rorel hna kan en chuan Mizo District Council 1952-1972 chhungin nominated seat luahin hmeichhe 2 an awm. MADC leh CADC te elected seat-ah hmeichhia an lo nei tawh bakah, nominated seat pawh an chang bawk. LADC chuan elected nei lo mahse nominated seat erawh 1 tal an chang thin. Tunah phei chuan nominated seat 3-ah seat 1 chu hmeichhe tan an hauhsak bawk. UT hun chhungin MLA 33-ah nominated seat 1 chu hmeichhiaten an luah a, elected seat-ah 2 kan neih zauh bawk. A vaiin 4 an awm hman. State nih hnuah 1 kan nei ve hram a, Minister of State dinhmun pek a ni nghe nghe. Mahse, term hmang zo lovin 1988-ah Sorkar thiahin a nang a. Kum 30 dawn hnuah hmeichhe MLA 2014 khan kan nei ve hram, term chanve a hmang hman. Tun Sorkar-ah hmeichhe MLA kan nei lo. VC LC-ah hmeichhia ten 27% aia sang kan la luah phah ngai lo bawk. AMC-ah 32.75% hmeichhia ten an luah ve thei hram.
Village chief (Lal), tun hmaa Mizo ten an neih thin lai khan hmeichhiate pawhin tlang an chang ve thin. Mipa aia an tlin lohna bik a awm lo. Lalnu Ropuiliani pawh a duai lohzia kan hre hlawm awm e. India-in zalenna a sual lai pawh a, British dodal ngam ngat mi huaisen, rem hria leh thawh hlawk tak a ni. Man a ni a, Chittagong Hill Tract, Rangamati Jail a khung niin, a thih ni thlengin a tlawm lo. British thuhnuaia a kun duh loh avangin a fapa nen man niin Jail chhungah pawh Lal anga enkawl ni turin a demand ngam ngat a ni. Chuvangin, hmeichhiaten ram rorelna nasa zawka an thawh ve theih nan Mizoram hmeichhiate tan tlan a ngai hle.
Hmeichhiate dinhmun chawikan leh thuam chak chu ram rorelna dawhkana chin fel a ngai a nih tih kan hre theuh awm e. Hmeichhe pawl ten rawtna leh ngenna tha tak tak nei thin mah se vote pe a, phartu assembly-ah a mamawh tih i hre reng ang u. Mizoram hmeichhiate ten hmalakna tur tam tak kan nei a ni ti i hre thar leh ang u, Sorkar pawh auh ei phakin an awm tih i hre bawk ang u. IWD hi Mizoram Sorkar hian holiday turin an la puang ve ngei ang.
Khawvel ram puma Hmeichhiate tan Ni hlimawm, inpawh taka hmeichhe hmakhua ngaihtuah bingna Ni hi keini Zorama pawh kham lo tak leh duhthawh takin kan hmang ve ta a ni. IWD hmeichhiate tan dam reng rawh se.
Ka lawm e..

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More