Khawvelin lum lam a pan tial tial

Kum 2023-ah climate records siamin a awm zur zut a, extreme weather chuan tihchhiat leh sawp a ngah hle tiin World Meteorological Orgnisation (WMO) report chuan a tarlang.
COP28 annual climate summit ni khatnaa tihchhuahah WMO provisional State of the Global Climate report chuan October thlenga data an neih chin atang ringawt pawhin kumin lumna chu pre-industrial 1850-1900 baseline nena chhut chuan 1.40 degree Celsius velin a lum zawk tiin a tarlang.
Kum lum bera ngaih kum 2023, 2016 leh 2020 te danglamna chu kum tawp thla hnih chuan danglamna a siam belh vak lo a ni.
India ram bik ngaihtuahin Mrutyunjay Mohapatra, Director General of Meteorology, India Meteorological Department chuan north India lam chu south India lam aiin a lum chak zawk tiin a sawi a.
“Sea temperature a sanin, tuipui te a lian a, sea level a tisang thin a ni. Tuipui a lum chuan glacier leh sea ice te chu a tui chka zual thin a, chu chuan sea level a tisang nasa zual thin a, tui chim chin a tizau a ni. Chu chu tuipui kam khawvel hmun tinte tana pawi thei a ni a, chung zingah chuan India pawh a tel tho,” tiin a sawi bawk.
Dr Akshay Deoras, Research Scientist at the National Centre for Atmospheric Science & Dept. of Meteorology, University of Reading, UK pawhin India tan glacier tuiral chu ngaihmawhawm tia sawiin vur khuh chin a khawih danglam tel bawk a ni, a ti a.
“Glacier tuiral zui zel chuan thil duhawm lo tak kum 2023-a Sikkim tuilian te leh kum 2022-a Pakistan tuilian ang te kha a thlen thei a ni,” tiin a sawi bawk.
Report chuan tun hnai kum kua chhung kum 2015 atanga 2023 chu record china a lum ber kum tiin a sawi lang bawk a.
El Nino event, kum 2023 thal laia Northern Hemisphere a intan leh summer laia insiam lian viau tawh chuan kum 2024 chu a tilum zual tura ngaih a ni bawk a, a chhan ber pawh El Nino chuan a peak thlen hnuah global temperature a nghawng ngei thin a ni.
Southeast Asia-a monsoon rain tlem pawh El Nino vang tih a ni a, Kerala monsoon pawh normal aia ni sarih ngawtin a intan tlai bawk a.
September thla tawpah khan India chuan monsoon rainfall a dawn thin 94 per cent a dawng a. Chutih laiin sea level sanna chu kum 2013-2022 chhungin kum 1993-2002 inkar aiin a let hnihin a sang zawk a, a chhan ber chu ocean warming leh glacier leh ice sheet te tuiral nasat vanga ngaih a ni.
“Greenhouse gas level a sang em em a, global temperature a sang em em a, sea level a sang em em bawk a. Antartica vur tlang a tlem tial tial a, khawiah pawh record a insiam zel mai,” tiin WMO Secretary-General Prof. Petteri Taalas chuan a sawi a.
“Hengte hi statistics satliah a ni ngawt lo. Kan glacier tuiral tur te chhanhim leh sea level sang tur te kan dan a ngai a. 20th century climate ah kan let thei dawn lo va, mahse, hun lo la kal turah chenna tlak a nih theih nan kan humhim a ngai a ni,” tiin a sawi bawk.
Carbon dioxide chu pre-industrial era lai aiin 50 per cent-in a sang zawk mek a, chungte chuan atmosphere-ah lum a dang khawm a ni.
Anatartica sea-ice pawh record china a tlem ber a ni mek a, 1 million km2 vel niin (France leh Germany belhbawm aia lian) mahse a hmaa record-te nen chuan te tawh zawk tak a ni.
North America leh Europe glacier te chu a tui nasa hle bawk a. Swiss glaciers te chuan tun hnai kum hnih chhungin 10 per cent vel an hloh tiin WMO report chuan a tarlang bawk.
Climate change chuan khawvel khawi hmun pawh a khawih tawh tih a ni bawk a. Socio-economic nghawng neiin chungah chuan food security leh population displacement te pawh a tel.
“Kumin hian khawvel hmun hrang hrangah kangmei, tuilian leh tuipui temperature sang avanga buaina kan hmu a ni. Khawvel lum record hian world leaders te kaitho mawlh rawh se,” tiin United Nations Secretary-General Antonio Guterres chuan a sawi

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More