By Laltlanmawia
Asst. Professor
Govt. Hrangbana College
-- Advertisement --
Vawiin hi Mizo Poetry Society (MiPoTy) din champha kum 7-na a ni a, Pu Rokunga pian ni den-chhen leh hriat reng nana he pawl hi din a ni. Din a nih atangin kum tin a din champha hi eng emawti tala lawm thin a ni a. He thuziak pawh hi MiPoTy din champha puala ziah a ni.
Mizo hla phuah thiam zingah a mi mala hrûtin Pu Rokunga hi a hla chungchang zir leh ziah hlawh berte zinga mi a nih ngei a rinawm. Chutih laiin, a hlaa hmeichhe chungchang erawh ziah leh sawi a tam lo hle thung. Chumi chungchang chu kan sawi dawn a ni. Pu Rok<nga hlate hi hmeichhe dinhmun tàr lanna tur rênga phuah a ni lo va; amaherawhchu, a hla thenkhat, han chhiar ch$k deuhva hmeichhe dinhmun eng emaw chen min hriattir theitu ni si a awm nual a, a vei leh a rilrua awm thil eng emaw sawi chhuah nán pawh hmeichhe pianhmang thenkhat a hmang nual.
Chutianga hmeichhia a târ lan dan chu han sêp zui ila.
1. Nuláte Màwina: Pu Rokunga rilrua lian ber pakhat chu Mizona hi a ni a, chu chu a hlaah chiang takin a lang a. Mizo kan nih hi a zahpui lo a ni mai lo va, a chhuang a, a dah sáng >m >m a ni. Chu rilru leh ngaihtuahna chuan Pu Rokunga rilru hi sawi hleih theih loh khawpin a luah nasa a; chuvangin, engkim mai hi Mizona rilru atangin a thlir a tih theih.
Mizo kan ni kan làwm e,
Kan tláng a thiang bawk si,
Kan rilru pawh a sáng e,
Kan hming a thang bawk si.
ti-a Mizo kan nihna lungawipui tura min fuih pawh hian amah kha lungawi hmasa ber a ni a, a lungawithlakzia a lo hmuh chian >m avangin lungawipui ve turin uar takin min fuih ta a nih hi!
Pu Rokunga mitah chuan nuláte mawina pawh hi hm>l hmai thatna lam te, pian ze thatna leh duhawmna lamte ni lovin Mizo nula an nihnaah zawk a innghat a, Mizo taka an nun a, Mizo taka an ch>t chhuah hian an lo mawi a, an lo duhawm mai thin a ni. An thuam famkim nena Mizo nula rualin kan hnam làm hmingthang Chéraw an han k^n thup thup mai chu Pu Rokunga hian hmuhnawm a ti a, an bianga thlan tui lo luang te lam chuan an duhawmna tizualtu niin a hmu a. Hmuhnawm a ti si; tichuan, a bi kima an k^n zo mai turte chu a ui a, a en ning thei lo. An incheina nena inchawih tak maia an bán han vai siau siau leh an ke han chhep v>l te chu hmuh reng mai ch^k takin heti hian duhthu a han sàm a,
Làm rualpuite bàn zawh hma hian,
Sirtiang s^wnin her leh rawh…
I thlan dár tui ang lo zám e,
Vái puan némin núl ang che.
a han ti a. Mizo taka Mizo nulate intheh her v>l chu hmuhnawm a ti a, chu chu an mawina nia a sawi chu a ni.
Tùn hmaa Mizo khawtláng nuna thil langsar tak pakhat chu sangha tláng vuak a ni. Chutah chuan nulate mawina pakhat a lo lang leh a. Nulaho hlim lutuk, luipui dung kh^wk rum rum khawpa an han nui r^wi r^wi te chu a bengah hian a chám reh thei lo ni tur a ni, heti hian a tak mitthlà theih tur khawpa chiangin min han hrilhfiah a,
Léngi lung l^wmin eng dang r>ng a dawn chang lo,
An nui rite chuan luipui dung a thang khàwk e,
Vála’n lèn a váwr, a man leh ta,
Léngi hlim áu ri r^wi r^wi chu, a ha ha.
Mizo khawtlang nuna hun hlimawm ber pakhat, sangha tláng vuaknaa nulaho nuam ti hi an ngaihnawm mai a ni lo, an hmuhnawm a, an duhawm a ni. An biangah te chuan chirh leh bawlhhlawhte chu lo kái niau nuau mah se, an thawmhnawte pawh lo bàlin lo rimchhe deuh mah se, Mizo nula an ni miau va, Pu Rokunga mitah chuan an mawi ber tho tho.
2. Tehkhinna hmanrua hmeichhia:
Hmeichhe pianzia hi Pu Rokunga hian a rilrua a vei leh a helhkam tàr lan nán a hmang fo va; chumi hmu thiam tur erawh chuan ch$k taka a hlate hi chhiar chian a ngai thung. ‘Ka Pianna Zawlkhawpui’ tih hlaa Aizawl khawpui, tún hmaa khawpui mawi leh nuam tak ni thin, sualna chi hrang hrang vànga a lo bawlhhlawh tâk dàn a phuah hi ngun taka kan chhiar chuan, hmeichhe pianze ruangám kan hmu thei ang. A cháng khatnaa sualnate’n an tihbawlhhlawh hmaa Aizawl khawpui duhawm dàn a sawinaa Hawih te’n i mawi mang e a tih hian, Aizawl khawpui chu nula hm>ltha tak angin a din a. A lú-ah mi tin mamawh tui a tling pum mai a, chu chu Tuikhuahtláng a sawina a ni a. Nula tiduhawma timawi zualtu mual pãwng pahnih angin Aizawl tiahtángah Radio station awmin, chuta tang chuan mihring tihlima tilàwmtu rimawi a fawn v>l a. Rinawm taka amah véngtu tláng lian pui pui- hmàr lamah Laipui tláng, chhim lamah Tlángnuam tlángte’n an hual khup mai tiin a thlamuan t> t> a,
Tláng kimah mawi mah la,
I nun a mawi lo.
tiin, hméltha vur mah se, a nun bawlhhlawh avanga a hmài mâwkzia a chhâk chhuak nghal a. Sualna a lian a, dikna famin felna a tláwm zo ta; thamna leh bawlhhlawhna chi hrang hrangte chu, chü nula hméltha leh duhawm chèntu, a ei chhetu, a nun timawi lotu a ni ta mai si! A pawi ti lutuk chuan heti hian a chham khum zui a,
I chhúngah sualna dorál ang a lian,
Dikna a fam ta, felna a tláwm ta,
Nun suar ang a chim,
Tham leh bawlhhlawhnate’n
Tual an léng, awi maw, a pawi >m mai!
tiin a tahkhum tlawk tlawk mai. Amaherawhchu, chutiang dinhmun tenawm leh râpthlakah chuan ding tawh mah se, beidawng mai lova beiseina thar nei turin a fuih a,
Tual kan lènna khawpui,
Tláwma’n ka phal lo che,
Tho leh ta che maw aw,
Chhinlung chhuakah chuan vàn lal náu i ni,
Chhám ang i zàlna sual khurpui láichhuat,
Awi, a pawi >m mai!
Felna silhpuan sinin tho leh la,
Hlim te’n i léng zawk ang.
tiin nun thar din leh turin a ngèn a ni. A cháng tàwp ber dawttu-a Felna silhpuan sinin tho leh la a tih te hian hmeichhe ruangám chiah chiah a pho lang a, personification ni mai àwma mawi a ni a, he hlaa imagery inphum hi a hmu thiam tán chuan a mawi ngei mai (An Chul Lo, 154).
He hla bâkah, Mizo tlawmngaihna a chàwi vulna ‘Tlawmngaihna Hlu’ tih hlaah hian hmeichhe hlimthla kan hmu bawk. Tlawmngaihna nun mawi takin Mizo khawtlang nun a tihduhawmzia a sawinaa,
Ka cháwi ang che sakhming hluanin,
‘Zo nun pár mawi’ ka ti ang che,
I màwina rimtui léng velin,
Ram tin kil tin a fang dèl dèl.
a tih hian Mizo tlawmngaihna chu nula hméltha leh duhawm, rimtui leh mawinaa inbel angin a lantir a, chu chuan chü tlawmngaihna pawh chu a lan fiahtirin a tiduhawm lehzual ta a ni. He hla kan sak leh kan ngaihthlak changin kan rilruah hmeichhe hlimthla lang thin tak ang maw!
3. Hmeichhe chi hnih:
Pu Rokunga hlaa kan hmuh danin, hmeichhe fel leh rilru tha chu malsawmna thlentu, chhungkaw uap lumtu ber leh khai dingtu ber, khawvel èntu varparh arsi èng mawi leh chawimawi tlak an nih laiin, hmeichhe sual leh àn cheh erawh chu chhungkaw buaina thlentu, fate thlaphang leh rethei r>ng r>nga siamtu an ni thung. Hmeichhia theuh theuh an inang lo thin mang e! Chhungkuaa an pawimawhna erawh a inchen vek si a, nu ber sual leh fel hian chhungkaw nawm leh hrehawm a hril thui hle. ‘Kei chauh hi thinrim thei ka ni’ ti ni àwm ziazánga duh hun huna thinrim inhrithla a, pasal fanaute hr^wk chíng hmeichhia chuan a chhungkua chu hremhmun tlukah a siam tihna a ni a; amah aia a pasal fanaute dah pawimawh, ‘tawngkam thain sial a man’ tih thu nunpui reng leh rilru tha lo pu duh r>ng r>ng lo hmeichhia chuan a chhungkua chu vanram tlafualah a siam thung a; amah infak lo mah se, mite’n an fak a. A ch>npuite tán hlimna leh malsawmna thlentu a lo chang mai thin.
Chutiang hmeichhe inang lo leh ze inpersan tak chu Pu Rokunga hian a duh apiang inenna dárthlalang atan a hlaah a rawn pho lang a. Nu fel leh rilru tha chu chhungkaw hlimna siamtu leh laina ko kh^wmtu an nihzia sawiin,
Chhung tin vawng himtu ber chu chúnnémi,
Chinlai, unau, thenrual leh mi tinréngte,
Hmangaih leh thatnain a lo híp a,
Chinlai unaute’n a thatna pár kan tlàn.
a han ti a. Nu fel leh rilru thain a uap chhungkaw nawmzia min hrilh zo chauh va, lehlam min hawipuiin,
Chhung tin tán pawi ber mai chu chúnnémi,
Keipui zia tial chhài lai iang a lo hráng e,
A áng sen huam mai thin e rún chhungah,
Rún in chhung beram mote an tlàn dèl dèl.
tiin nu sual leh àn chehina a uap chhungkaw retheihthlakzia min thlirpui leh daih thung a. Heta tang hian nu sual rorelna chhungkua leh nu fel rorelna chhungkua chu hremhmun leh vanram ang a ni tih kan hrethiam mai awm e.
V. Mipa aia chungnung hmeichhia:
Pu Rokunga hlàa hmeichhe dinhmun langsàr tak pakhat chu mipa aia chungnung an nihna hi a ni. Pathianin mihring a siam dànah, mipate chu hmeichhe chunga awm tur an ni a. ‘Hmeichhe lú chu mipa, mipa lú chu krista’ tih a ni. Pu Rokunga hla kan en erawh chuan, inchhung khur khawsak kawngah te, fanau enkawl kawngah te, inléng dawnsawn kawngah te, mipa aiin hmeichhia an pawimawh a, chu chu an chungnunna tia kan sawi chu a ni.
Nu ber awm lohna chhungkuaah chuan p^ chu awm reng mah se, zàn a lo ni a, fate hnute ngèn an tap a, a àwi tlei theitu ber tur a awm loh t^kah chuan p^ a mangang thuai thin. Fate lainatnaa khatin a nupui ngáiin tah mai a harsat lo va, a nupui awm ve tawh lohna chhungkua chu a ruak hiai a, amah mai chuan a uap lum zo lo va, a nupui ngaiin a mittui hial a tla thin. Chu chu thawnthu phuahchawp a ni lo va, Pu Rokunga hlaa mi a ni, han chhiar mah ila,
Zuapa síra’n maw a bei hle hle,
|hangril láia’n a lo harh a,
Nu hnuntui ngáiin a lo tap e,
Zua luaithli tui ang a lo hnám e.
Pu Rokunga hian inchhung khuara n<te pawimawhna a lo hmu chiang hle mai. A hla hi ngun takin chhiar ila, pá awm lohsan chhungkua aiin nú awm lohsan chhungkua an buai zawk dawn tih a lang reng a, chu chuan mipa dinhmun aia hmeichhe dinhmun chungnun zawkzia a tichiang a ni. Ram hna thawh leh ei bàr zawn kawngah chuan mipa chu hmeichhe han tluk chi ziazáng an ni lo va; inchhung khurah erawh hmeichhe dinhmun leh pawimawhna hi a lo lian hle si. Chu chu hmán ata tawh kan hmuh hmaih a, hmeithaite hian endawng leh hmuhsit an hlawh thin. Ngaihtuah chian erawh chuan, a áwm ném zawk ni chunga nuin pá tel lova chhungkua a uap lum thei hi a ropui a, ngaihsan zawk tur a ni. Chuvangin, amah Pu Rokunga v>kin,
Chhúng tin rún in lùmtu chu chúnnémi,
A tel lo chuan chhung tin rèl a kim thei si lo,
Rinpui ber, tangkai ber chu chúnnémi,
A tel lo chuan chhung tin rèl a kim thei lo.
a tih hi pawmawm a, mipa tán pawh iai hauh lova sak àwl àwl tur a ni. Hemi hria hian a ni ngei ang Thuhriltu ropui D.L Moody Pawhin, “Khawvela nu zawng zawng hi ka nu ang vek chu ni se, jail siam a ngai lo tur” a lo tih ni.