RAM HRUAITU THA

By Zoremi Hmar Zote
Ram leh hnam hmasawn nan hruaitu nge pawimawh mipui tih hi zawhna awm thei tak, chhanna erawh inang lo nuaih a ni thei awm e. Hruaitu tha an pawimawh tluk zetin mipui lam pawh kan pawimawh ve tho si a, tunge pawimawh zawk han tih chuan ‘kan pawimawh ve ve’ tih hi chhanna chu a ni.
Khawvel ram hrang hrang han thlir ila ram hruaitu tha nei leh nei lo kar a hla hle; entir nan India ram chhung state pakhat Bihar state ah khuan Laloo Prasad Chief Minister a nih thin lai khan eirukna thamna, hlemhletna chi hrang hrang hlirin a khat ta emaw tih mai turin Bihar state chu a tawp a ni. Chuti taka ram hruaitu atana lak tlak loh mihring chu ni mah se inthlan dawnah Sari leh Thirsakawr te a sem vak vak a, a tling leh mai thin. Hei tak hi mipui pawimawhna chu a ni. A thil sem therhlo eng eng emaw duh vanga hruaitu tha thlang lova a tha lo zawk an thlang tling leh mai thin khan hruaitu tha an phu bik lo a ni; i’n ti tawp mai teh ang.
Laloo Prasad-a’n a hruaina hnuaiah chuan ram hmasawnna hnuk tak tak an thleng phak lo hle a, India rama state hausa pawl ni thei tur ni si, India rama state pachhe pawl leh nuihzatthlak a tling! Amah Laloo ngei pawhin a nuihzat emaw tih mai turin, “India leh Pakistan inrem dan tur ka hria, Kashmir hi kan pe ang che u, Bihar pawh hi la tel rawh u ti ila an duh teuh lo,” te kha a ti a. Khatih lai khan Bihar state chu ruk ruk, insuam, inthah a hluar em em a, Gunda an zalen a, sawrkar officer lian leh te zawk, eiruk hmangte vanram hi a ni hawt mai a ni.
Kum 2015 inthlan pui a lo ni a, sum leh pai itna nei miah lo, mi dik leh tha, eirukna leh hlemhletna do ngam Nitish Kumara’n thu neihna a rawn chang ta a, engkim mai kha a danglam vek ti ila a dik ber ang. Hotupa berin eirukna leh thamna, hlemhletna tih tak zetin a do tlat a, a hnuaia thawk Minister leh officer ten an ei ru ngam tawh lo. Misual rual Gunda kan tih ang chi phei chu a suat mang titih zu nia! Hetianga hruaitu tha hi Tripura-ah kan hmu tawh a, Delhi leh Assam-ah kan hmu leh mek a ni. Delhi Chief Minister ang khu kan ram hian hruaitu nei ve ila tiin duhthu ka sam nasa thin. Kamis a ha a, inbenglut lem lovin a kal duai duai a, pheikhawk changkang leh man tam bun lovin chapal a bun leh mai a, mahse a hna thawh nasatzia leh an sawrkarin hma an sawnzia, an khawpuiin hma a sawnzia te chu a takin a lang chhuak zawih zawih lawi si!
Kan ram hruaitute chu suit nalh tak nen an insuih titi-ik a, an thau kung kung a, kan ram erawh heti mai hi kan la ni. Hruaitu tha nei tur hian mipui kan pawimawh ve leh ta. Inthlan dawna pawisa sem ching emaw, an tlin hlauh chuan pawisa min pek tiam ang chi reng reng hi chu a hlauhin hlau tawh teh ang u. An thu tiamah an ding leh tak tak ngai chuang lo; lo ding ta pawh ni se cheng nuaih hnih thum leka kan zahawmna hralh kha a ram hmangaih zia lo va, hruaitu tha nei tlak kan nih lohzia lanna mai a ni e. Vote lei tumna rilru hrim hrim kha a dik tawh lo reng reng! Hetianga mipui vote lei tum an awm chuan hruaitu tha a nih ring lo nghal ringawt ila a fuh ber. Chutiang bawkin sum tlem tea vote leisak theih nih chu thil zahthlak tawpkhawk, ram hmangaih lo zia a ni. |halaite pawh hian politics hi ngaihven ila, kan ram hmasawn nan leh changkan nana kan tih ve theih vote thlak, politics ruih chilh ni lo, kan ram hmel thlâk danglam dáwrh thei tur hruaitu tha thlang ngam turin insangphek tawh teh ang u. ‘Politics ka ngaihven peih lo’ kan tih hian ‘Kan ram te chu a awm awmin awm vel mai mai teh se, ka care lo ve!’ kan tih na tluk a ni; ram hmangaihtu chuan a ram chanchin a ngaihven tur a ni a, a ram hruaitu tur uluk takin a thlang tur a ni bawk dawn lo’m ni! Hruaitu tha kan thlan loh avanga tuartu chu mipuite tho kan ni.
Singapore chanchin hi tlem han sawi ila, 1959-ah Mr Lee Kuan Yew-a hovin ro an inrel tan a, an la rethei em em a. Kum 1964 khan Pm Mr Lee Kuan Yew chuan Srilanka a tlawh a, hemi tuma a thu tiam chu Srilanka ang maia changkanga Singapore din chhuahtir ve chu a ni. 1965-ah Malaysia nena ram inrelbawlna kawnga an inzawmna chu an hnuk kir a ni. Tuna Singapore hmasawnzia leh changkan zia chu khawvel pum huapa ram fai ber an nih mai bakah khualzin mite tlawh châk leh tlawhtu ngah ber zing ami niin Srilanka nen chuan tehkhin rual an ni tawh lo. Singapore Airline hian ram dang Airline 100 aia tam a zawm a, nitin khualzin 30,000 velin an tlawh a ni. Heng atanga an chhiah lak hi kum tin Dolars tluk leh dingawn 30 te a tling thin. Heng zawng zawng hi hi an hruaitu Lee Kuan Yew-a’n dik taka a hruai a, a enkawl vang a ni. Hruaitu tha an nei a, khawvelin ‘ram changkang’ tiin kan hre reng tawh ang.
Khawvela thil thleng thin, pawi em em mai chu mimal, thuneihna leh lalna ringawt thlahlel ram hruaitu an rawn insiam chawp thin hi a ni. Ram hausa Cuba, N Korea, Burma…a tam mai; Democracy ram dik tak anga inthlang ram ni si, dik lo taka inlei tling chawpte sawrkar pawh an tam mai. Ram leh hnam hmangaihtu dik tak chuan sum leh pai a it lo ngam a, hlemhletna a hua a, a ram tana tha tur a nih phawt chuan thu neitu nihna pawh a hnawl ngam hlauh thin. Mizoram pawh hian hetiang ram hruaitu hi kan neih hunah hma chak takin kan sawn ve ang a, hruaitu tha kan neih ve ngei pawh i beisei tlat ang u. Ram hruaitu kan neih that phawt chuan mipuite hi chu hruai nuam tak mai kan nia, hruaitu tha kan mamawh ber mai. |halaite pawhin ram leh hnam hi vei ila, tih dan tur pangngai a nih vanga vote thlak satliah ngawt lo hian, tunge ka vote ang, eng ang mi nge, Pathian tih tlat mi a ni em tih leh, politics a nih avanga pawngpaw tih ringawt lo va, ka ram leh ka hnam tan tunge tha ang tih hi beng sika ngaihtuah a hun ta tak zet e.