By Rev Dr Ramengliana
-- Advertisement --
Communism tichhuaktu Karl Marx-an, “Sakhua hi mipuite ruihhlo a ni,” a lo ti na mek mek bawk a, vawiin thleng hian ruihpui a la awl ni tur a ni. Mi puitling tak nia ngaih theih zingah ngat pawh hian sakhaw thila bum awl tak, a dik leh dik loh, a rintlak leh tlak loh pawh chhut ngam mumal lo kan tam khawp mai. Heti a nih vang nge ni dawn ni Mizo Kristiante zingah hian rin dan leh pawm dan a tam em em mai a nih hi. Rilru hmang thei pangngai tana awih hleih theih loh turte pawh hi a buaipui pawl kan lo awm thei zel a. Kan beng kan tun hru mai a. Tihsual kan hlauh luatah kan tisual palh ang tih pawh kan dawn ngam lo. Mi tam takin Pathian hming an chhal a nih chuan eng tih pawh thiang veka hriatna an nei emaw tih mai tur a ni. Eng vang tak ni ang maw?
Rin huai a ropui ber lem lo
Thenkhat chuan Pathian hming chhala thil tih leh thleng apiang lo awih zung zung leh pawm hmiah zel mai hi rinna dik emaw an ti a. Chutiang mi nih chu thlarau thila sanna emaw tiin an inchhuang hial thin emaw tih tur a ni. A nihna takah chuan hetiang ngaihdan hi thlarau thilah hlauhawm tak a ni zawk a. Setanan hmanruaah hmangin mi tam tak a bum a. Thutak Lal Isua thleng chiah si lovin a bul velah buaipui loh tur leh hlimpui tur dik lo zawkah a talbuai tir chiam thin a. Chu chu kan mihrinnain a mil zawng tak a lo ni bawk si a ni.
Rilru ngaihtuahna fima Pathian duhzawng chhut keuh keuh ai chuan kan hlimpui tur tawk vela inhnangfak mai hi mihring chak lovin kan tih fo thin a ni. Chutiang min tihpui tur mi kan zawng a, kan inhlimchhuah a, a sawi tlawr thiamte kan bel a, rei loteah dik ber leh chang sang berah kan inngai mai thin a ni. Uluk thiam zawk deuhte lah chu khawvel rilru puah kan chhuah zawk hial a. Hmelmapa-in remchang a la nasa thin hle a nih hi. Pawm duak duak leh huai taka rin hmiah hmiah hi a ropui ber lo a nia. Tirhkoh Paula meuh pawhin, “…naupang takin thil ngaihtuah suh u…puitling takin awm rawh u,” (I Kor 14:20) a ti mai a ni. Beisei loh tur beisei, lawmna lo tura lawm, buaipui loh tur buaipui te hi puitling lo zia, ringtu puitlingten an vulh len ngai loh tur a ni ang. Mi a tithanthuin a tithuanawp nasa thin a, tul ber lovah thathlawn a sentir nasa thin a ni.
Theologian-te rinhlelhna
Hemi chungchangah hi chuan sawi tur a tam khawp ang. Theologian-te thiam loh a nih theih dan pawh a awm tih pawm hmasa ila. Kohhranin Pathian Thu zirna kan uluk viau lai hian mipui chuan Pathian Thu chhut chiang tak te hi kan ngaina tlat lo hi a mak a ni. Kan ringhlel deuh hru a, kan hmu thlarau hleithei lo a nih hi. Chhan tam tak zingah kan chak zawng min tuipui kher loh vang te hi a ni thei ang em? Kan thil ngaihven tam tak hi ngaihven tlak loh a nihna kan pawm hleihtheih loh vang a ni thei ang em? Kan Pathian Thu pawm dan tlakbalna lai min phawrh chhuah saktute hi kan ngaina lo a ni thei ang em? Nge kan duh ang angin min khawsak tir theih loh vang zawk? Mi tam takin fim taka ngaihtuah an ngam loh chhan chu an hlimpui thilten chhut chian a dawl loh thin vang a ni chawk awm asin.
Thiamna leh hriatnaa kan phak lohte chu kan hnawl duh si avangin tanchhan atan ‘thlarau’ tehfung chu kan hmang ta hlauh a. Zirna leh rilru hman thiam, Bible pawhin pawimawh a tih em em, te chu ‘thlarauna’ hmangin kan han hnawl ta rep rep mai a nia! He ‘thlarau’ tehfung hi kan mimal duhzawng (Pathian duhzawng ni kher lo) tehfung kan hman a mawi zawnga kan sawina a ni a. Thusawi ngaihnawm kan tih lem lohte chu ‘a thlarau lo’ kan han ti ngawt thin a nia! Mak sak leh danglam pui puite chu ‘a thlarau’ em em lawi si a! Tichuan, Mizo Kristiante chuan Pathianin kan hman tangkai tura min pek kan rilru ngaihtuahna fim chu hnawlin awlsam tea ‘direct’-a kan neih theih ‘thlarau tehfung’ chu kan hmang ta a ni. Beih fat fat a chian ai chuan ‘dawn fiah’ mai lam chu kan ngaisang tlang a; chik taka zir ai chuan bel bual deuha ti thiamte chuan min hip zawk a nih hi. Nunphung pangngai huang chhunga Pathian Thu awih ai chuan thil danglam deuh awmna hmuna sahawk kan ngaisang zawk! Miin thahnemngaia Bible thutak a sawi mawlh mawlh lai pawhin ‘Zir thiamna mai,’ te pawh kan tihsak ngam ta zel a nih hi maw! Mahse maw, “Theology hnawl chu Pathian hriatna hnawlna a ni,” an lo ti a, “Pathian dik taka hriat tum vanga Pathian Thu zirna hnawl chu thlarau nuna mahni hrawkhrui chhahna a ni,” te pawh an lo ti ve bawk tih hria ila.
Hei hi a pawi ber
Mizo Kristiannaa thil pawi tak chu Mysticism an tih a lut a, hmun a khuar thuk viau bawk si hi a ni. Mysticism chuan mihring ngaihtuah phak piah lama thlarau thil hriatna a changchawi a, chumi tawng tawhte chuan Pathian nena inzawmna mak tak an changin, Pathian hriatna hlu bik chang tawhin an inngai thin a ni. Chutiang hriatna chuan zirna te, rilru ngaihtuahna fima chhut te a malmak vek a ni. A hriatna tehfung chu amah a ni a. Tumahin a dik leh dik loh an hrilh thei tawh lo. Pawn lamah tehfung a awm tawh lova, ama hriatna, hmuh dan, chhungril, leh varpawhna aia dik a awm tawh lo. Mizoten chang sang kan tih zawng tak a ni a. Pathian Thu-ah chuan thil hlauhawm tak a nih chhan chu zirtirna dawng thei an ni tawh tlat lo hi a ni. An tan chuan anmahni hmuh dan dan hi a dikna a ni mai. Hei vang hi a ni mai thei Pathian Thu zir nasate thusawi ai chuan ramhnuaia inkulhte thusawi kan ngaihthlak duh zawk fo. Taima taka bih leh zir bingtute aiin intimaksak leh dangdai deuh deuhte thusawiin kan beng a verh zawk fo a ni. Sawi sual hlauh vanga tawng chhuak lote aiin Pathian hlauhna pawh awm lova an rilrua awm zawlnei thupuana puang hmiah hmiahtu leh ‘inti-zawlneiHei vang hi a ni mai thei intithlarau ve tak pakhat chuan, “Kei angin ni 40 chaw ngheiin tawngtai se a hre ve mai ang,” tia rawngbawltu pakhat a chaldelh vel. Engtik lai khan nge chaw ngheia tawngtai te hi Pathian Thu hriatna hnar atana an lo hman tak le? Thlaraua hriatna changchawi a, midangte hriatna kan mausam hunah chuan kan dinhmun a hlauhthawnawm tan a ni tih hriat mai tur a ni. Pathianin inzirtirtawn, indawmtawn leh intichaktawn turin min dah miau si a.
Kawng dik chu a awm e
Pathianin mihringa a dah hlu tak rilru ngaihtuahna hman theihna tangkai taka chhawr hi thenkhat chuan an ngai khawvel viau a ni awm e. A va han chhah theih tak em! Lo chhut chian ve te hi Pathianin pawm lo riau bik turah an ngai thei nia mawle! Miin Bible chhiar a, ama duhzawng zawng lova, Pathian duhzawng a zawn phawt chuan a ‘thlarau’ tawk a ni. Miin midangte hriatnaa a ama hriatna a thlitfim chhung chuan a him bawk a ni. Kristiante hi khawvel hriatna leh mihring ngaihtuahnaah kan innghat ber lo tih a chiang, Pathian Thu Bible hi min hruaitu a ni zawk. Chutih rualin ngaihtuahna hmanga hriatthiamna zawnga chhut thin hi Pathian duhzawng tak a ni thung a. Kristianna dikah chuan Bible leh rilru hi a kalkawp tha a, rinna dik tak chuan mihring rilru ngaihtuahna a kal kan ngai lo. Rilruin dik tih a hriat a kalh ngai bawk lovang. “Tu pawh kan Lalpa Isua Krista thutak leh sakhaw zirtirna thu dik chu kalha zirtirna danglam zirtir chu, mi a, intivei tak, engmah hre si lo an ni,”(I Tim 6:3) a ti mai chu a nih hi. Kan rilru kal tlang lovin kan thinlung a thlen theih miau loh avang hian Kristianten kan rilru kan hman thiam a tul em em a nih hi. Rin huai ringawt a ropui ber lova, rinna awmze nei a pawimawh a ni. Mahni duhzawng zawna rin pawp pawp chu mahni rawng inbawlsakna a ni a, ngaihtuahna nena Pathian duhzawng zawn tlat erawh rinnaa Pathian lam enna a ni si a.