TAIWAN RAM

By Zoremi Hmar Zote

-- Advertisement --

Tunlai khawvel buaina lian pakhat Taiwan ram hi ram zim te, Mizoram aia zau hret. sq km 36,198 chauh, mihring mtd 23 chuang awmna niin an hausa em em thung. Kum tin mi pakhat sum lak luh khi US dollar 55,000 a tling daih; an ramah khian hman lai kum 6000 liam ta (BC 4000) velah khan loneitute an lo khawsa tawh an ti. An chanchin zawng zawng erawh sawi sen a ni dawn lo.

Europian lam mi, Taiwan rawn hre hmasatute chu Portuguese ho an ni awm e. Kum 1544-ah khan lawng rual chawlh lailawk nan an hmang a, a thliarkar mawizia leh nawmzia mawlh an hrilhfak a ni. AD 1622 khan Dutch east India company-in sumdawnna hmun an siam a, mahse Ming sipai ten an hnawt chhuak leh vek a, tichuan a tawi zawngin Taiwan ram chu Chinese ho kutah a awm ta ti mai ang. 1895-ah Japan-in an awp a, 1943 Cairo Declaration-ah khan ‘China ram Japan-in an laksak reng reng China ho kutah a awm leh vek tur a ni’ tiin thu chhuah an siam a, indopui lai khan Alied(tang rual)lamah khan Chinese an tam nasa em em a, an phu hle a ni.1945-ah Japan an tlawm ta a, Taiwan ram pawh Chinese ho kutah a lo awm leh ta a ni. Mahse a chhunga chêng, he ram neitu dik tak hnam kan hriat theih pakhat chuTsou hnam an ni awm e. Chinese ho chuan ‘cou’ tiin an lam a, Pinyin Chinese ho chuan ‘zou’ tiin an lam thung. Hnam ralhrât tak an ni; film pakhat ‘Warrior of the Rainbow’-a kan hmuh ho kha an ni mai thei. Tunah hian hêng zou hnamte Chinese hovin an chim ral tawh a, 6000 emaw lek an awm tawh; kristian sakhaw bia an ni tlangpui. Hetiang hian ram zau em em neite leh hnam ropui zawkte chuan hnam tenau zawk chu an lo awp hlum ta a ni.

1937 lamah khan Japan hian China a rûn chiam mai a, chutih lai chuan Mauzedong pawl communist sipai ten helna chawk chhuakin sawrkar sipai an kâp bawk si, Japan râl do a ngai bawk nen, hriat theih china Civil War rapthlak ber pawl chu a chhuak ta a, 1945-ah Japan an tlawm a, Chiangkaiseka ho te leh Mau-a hote chu an inbei ngawrh ta sauh sauh mai thung a, an lam tang lo ni-a an hriat an inthahtawnsak char char a, mihring mtd 15 dawn an thih hnu chuan Chiangkaiseka pawlte chuan an hneh ta lo va, Taiwan-ah hian an tlan lut ta a, ‘Republic of China tiin sawrkar an din ve ta a ni. (Hei hi kum 1948 bawr vel kha a ni ang)

Ram hmasawn tak an rawn ni chho ta a, China(PCR)lam hi chuan sawrkar hrang angin an pawm ngai lo thung. UNO member an nih ve na tur pawh a dang bet tlat a, chutih laiin an ram politics khi a pangngai reng bik lo va, a changin China nena inthlunzawm mai duhtu ten ro an han rel a, mipui mimir khian China hnuaia awm pumhlum tawp khi chu an duh leh bawk si lo; tunlai tak hian China communist ngai thei lo zet mai, Democratic Progressive party atangin Mrs Tsai-ing Wen chu president a ni mek a, lehlamah mi sehhel ve tak Xi Jin Ping chuan ro a rel ve bawk si, America nen trade war neiin a lungawi lo nasa mai nen, China chhim tuipui zawng zawng thunun vek tumin hma a la ta a, chutih rual chuan Hongkong leh Taiwan pawh China ram province(state) zinga seng luh tumin hma a la chho ta vak mai a, chu chu USA leh Asia ram tam zawkte hian an dodal tlat a, indo mai pawh pawi ti lo khawpin an invau ta dum dum mai a ni, Taiwan ram hi China hian pawm lo mah se khawvel sawrkar 15 dawn laiin recognise in, Embassy êm an neih loh pawhin palai hmun tenau office leh hmun bik an nei ve fer fur a, China hian apawng apuiin a pal zut mai ngam bik lo; America phei zirna in ropui tak tak dinin a insawh nghet hle mai a, Taiwan ram hi a tanpui nasa em em mai. Ralthuam lamah phei chuan Israel ai pawhin a vur nasa zawk hial ang. Hêng an ralthuam neih te hi tam lo mah se khawvela ralthuam tha ber ber hlir thlan chhuah an ni hlawm a, China hi an hlau bik lo a ni. Lo inbei ta pawh ni se USA, Japan leh South Korea te hi an rawn che chhuak nghal mai dawn a, lehlamah America leh a lamtang NATO ram zawng zawng ten thapui thawha beih let an tum bawk si; indona lian tham a chhuak a nih chuan Japan ram ringawt pawh hi a tawrhhlelhawm khawp ang.

Tunah hian China chuan Taiwan chu tawngkamin a vau zâm zo ta si lova le, ralthuam chelek a tum ta a ni. Hetiang an nih mek lai hian US President Donald Trump khan China leh America inkarah sumdawnna hmanga indona a han puang zui bawk si, heng vel avanga China president lungawi lo kal zel chuan Taiwan a vau chhunzawm zel a, mahse Taiwan lam hi an diau duh bik der lo. Sawi tak angin America hian tunlai ralthuam chhuak thar leh man to ber ber hmanga a thuam a ni bawk a, China tan meuh pawh hian thawk leh khata han hup barh chi chu an ni miah dawn lo a ni. Tun lai hian an Laipui leh Tank rualte chu vau kam hnaih lamah chhawp chhuakin inpek lam chu an tum teuh lo mai. President Xi hian one China policy hmangin China ram ni-a an hriat te chu lak fai vek tumin hma a la thar nasa em em a, Taiwan ram hi chu America hian a chhan tlat mai a, Hongkong phei chu a pum hmawm hmiah tawh a ni.
Tun lai hian China leh a lamtangte chuan military drill pui tham zet mai neih tumin an inpuahchah sauh sauh a, hemi chhàn letna niawm takin US leh a lamtang thenkhatte pawhin tuipui chunga indo dan (Indo nunchan)zir tumin hma an la ve mup mup bawk; tunlai khkawvel zet zawng, hawina lam apiangah buaina hlir a ni mai e.

China hian Taiwan chauh a nêk a ni lo, khawvel sawrkar lian 5 na ni phak India pawh a vau chhur chhur reng mai. 1962 khan India nen hian an lo inpiai hlak tawh a, kan hriat angin India an tawlh duai duai a, khata tang khan India hian ralthuam a ngai pawimawh chho ta a, tunah chuan China tan pawh han palzut mai mai chi a ni ta bik lo a nih hi. Kashmir lama India sipai leh ralthuam a luh chhoh hnem tawh dan ngaihtuah hi chuan eng hunah pawh inbei thut thei an ni ta reng mai.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More