TAWNGKAM THAIN CAR A MAN: KHA ZAI THIAM TAK KHA AW!

By Dr J.T.Vanlalngheta.
Alumnus, Gov’t Mizoram Law College

-- Advertisement --

Mizote rilruah chuan ‘tawngkam thain sial a man’ tih tawngkam, pi pute ro hlu hi tunlai thleng pawh hian a la lar hle a. He tawngkam, kan pi puten an hman tan kum hi hriat har viau tawh mah se, hriat kher ai chuan he tawngkam a taka rochuntu nih a tha zawk. Hman tan laia sial man khan tun lai pawisa hlutnaa chhut chuan a lo berah pawh tunlaia car tha ve tawk tak hi chi a man tawh ngei ang tih a rin theih a ni.

A pawimawh lai erawh chu hmanlai pi pute kha thenrual kawm thiam leh mite rilru tih nat hlau tak, mi dang (te) nena inhmuh leh inkawm nikhuaa phungthu tak– hawihhawmna leh aia upate zah ngai sang chauh pawh ni lova a nuna nunpui thin an ni tih a lang chiang hle awm e.

Eng pawh ni se, ‘tawngkam thain sial a man’ tih tawngkam an chher’ hi inbiak nikhuaa hawihawm tak leh phungthlu taka mi dang dawr thintena mite rilru a hnehzia sawina pawh a ni bawk; chutih laiin chaltlai taka mi dangte be thin chuan a biakate lung a ti awi lo va, sawi chhuak kher lo mahse, a ngaithlatu tan a ni lo zawnga theihnghilh a har thin. He tawngkam hian a ‘tawng kau chheh ngau ngau chauh huam lovin mi dangte laka chetziaa hawih hawmna (good manners) a lantir bawk.
Tunlai hian aia upa zahna a tlahniam ta niin kan ti thin; dik pawh a dik ang; kan sim loh chuan Mizo khawtlang nun hian san lam aiin hniamlam a pan zel ang tih a hlauhawm hle; simna hun tha erawh chu kan la nei a, i tang sauh sauh ang u.

Social media, eg facebook, Whatsapp, adt-ah hian aia upa zahna a tlak hniam tawhzia hi a lang chiang bawk; helam hi um zui hman rih loah ngai il. Social media mai ni lo, a taka inbiak leh chetzia atang pawh hian pi pute atanga aia upate zahna kan chhawm chuan nasa takin beih a tawk tawh a ni tih chu phat rual a ni ta lo.

‘Awm dan dik leh mawi, hnam zia leh nunphung lung phuma kan ngaih ‘aia upa zah’ ngat hi chu ‘awm dan mawi’ ni mai lovin, hei aia zau leh ril zawk ‘Hnam zia leh nun phung, hnam dan leh tualzal nuna dana kan neih hial (social etiquette & law) a ni. Saphovin ‘Good Manner’ an tih mai ni lo, hnam dan ‘customary law’ a ni tihna a nih chu. Hmanlai ang chu ni se, he etiquette nei lote hi chu val upate emaw an aia upa zawkten emaw an zilh (piai hlek emaw) ngei ang.

Hetia kan sawi mek lai hian thalaite tana mi entawntlak tak mai kan tawng thung a. Hmanni Hon’ble Minister Sir Chhantea hova function kan neihnaa rawlthar zai thiam pakhat khan rilru a luah a, lung lai a fan hneh ngei mai; kei phei chuan kumkhuain ka theihnghilh theih ka ring lo. Kha zaithiam khan a zai dawnin, mipui hmaa hmun zau laiah khan hawihhawm takin kal phei a dil a, rem tih a nih hnuah platform-a dinga zai a dil leh kher a ni. Inkhawm kha zahawm tak siin a nuamin, a zalenin a hlimawm bawk si kha sawi fiah thiam a har hle.

Ka tawn hriat hi a tlem a, inhmuh khawm (social & official functions) ka tel venaah chuan zai thiamte hian an zai dawnin zalen hleah an inngai nghal emaw tih turin platforn-ah chuang nghalin duh tawkin an bei/zai nghal ta mai thin niin ka hria. Sawrkar mi lian tak tak tak (higher bureaucracy & civil service) awmnaa hawihhawmna lantir hmasa lova duh tawka an han che nghal mai hmuh hi chuan ka lo ip ve zawr zawr thin. Zai thiamte hian an zai hian zalenna chu an nei teh meuh mai. Mahse, chutih laiin chhan neia kal khawm hi a chhan avang hian a zahawm sa tawh hrim hrim tih erawh chu ka’n sawi thar a ni.

Sawrkar deptt hotu ber hon’ble minister emaw mipui ai awha thlan kan hotute Khual liana an tannaah emaw, khual lian awm tawhnaah hi chuan hmana kan inhmuh khawwm tuma zaithiam chet dan khan rilru a luah a, vawi hnih thum lai zai mah se, vawi khat a zai ka ngaihthlak hnuah kha chuan a tawngkam hawihhawm mawlh khan ka thinlung a luah a, a zai lam reng reng kha ka ngaihtuah hlei thei tawh lo ni berin ka hria–a aw mai ni lovin, a pum khan min hneh hi a ni tawp mai. Kan hmuh leh hriat ang hian (sawi tawh angin) khual lian awmnaah hi chuan a function hrim hrim hi a zahawm nghal der a, zai thiamte pawh tun aia hawihhawmna lantir theih dan a awm a nih chuan an hlutna a sang zual ngei ang; an zaiin mi dangte, a bikin thalaite rilru a hneh thei si a; mipui hmaa an chet dan hian aia upa leh senior-te: khual lian leh khual zahawm (kum lama upa, ei zawnna kawnga kan tluk lohte, nihna lama kan ai a sang leh ropuite leh ram hruaitu)-te laka an chet dan tam tak a tar lang nghal thei a; chuti a nih chuan aia upate zahna inzirtir leh mek huna cheng mek Zofate inzirtirna hi a ti thuantuah emaw a ti sâwttuah emaw an tang thei tih a lang reng mai. Zai thiam ka hmuh kha a tawngkam ringawt pawh khan Car a man nghal der niin ka hria. A hun leh hmunah, a tul dan azirin, khatianga Mizo awm dan mawi lantir a, hnam dan zah taka mawi taka a pho chhuak kha ti zel rawh se.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More