R.Lalfakawma Seling
-- Advertisement --
Chanchinbu leh social media lamah Sairang atanga Hmawngbuchhuah thlenga rêl kawng siam tum thu kan hmu a. Chutih rualin he rêl kawng siam leh siam loh tur thu chu CMO lamin an chhannaah chuan mipui ngaih dâna kalpui tur ni awm tak a ni. Mipui aiawh zo tur ngeia ngaih NGO Co-Ordination Committee ten uluk takin side A leh B awm thei turte pawh uluk takin an sawiho tawh a, eng thu chiah nge Mizoram sawrkhârah an thlen dawn tih erawh kan la hre lo.
Hetianga ‘mipui aw’ thlentu tur ten an sawiho mek lai hian Railways consultant chuan Sairang – Hmawngbuchhuah rêl kawng siam tumah preliminary survey tih a ni tawh thu te; km 223 zeta thui tur leh lei – 110, leiverh(tunnel) – 64 leh station awm zat tur bakah darkâr khata km 100-a chaka rêl tlan thei tur a nih dan zawng zawng nen lam a tar lang a. A siamna tur sum leh survey titu tur pawh tihfel a nih tawh thu thlengin a sawi ang lawi a. Kan NGOCC-te thurêl hun hi a tlai deuh nge;nge ni a ‘ni 4 pawn tlai se a hunah a thleng’ tih thu ang deuh khan ‘mipui aw’ chuan railways lam ruahmanna siam tawh pawh a su her thei zawk ni dawn ni.
A enga pawh chu lo ni se, mi thiamte thlir dan ngawt piah lamah a thiam ve lem lote pawh hian ngaih dân kan nei ve bawk awm e. Mizote hi hman ata tawh thil insawithaih leh a nihna bak baka sawi uar thiam tak kan ni a. Sâp naupang thawnthu pakhata Sazupuiin vân a chim dawn thu a sawi avânga rannung dang tlanchhe ta chiamte atzia kha kan hria a. Keini pawhin hman kum lawka chi to tur kan han buaipui chiam mai te kha a hnu lawkah a atthlakzia kan hria a; mahse a hunlai kha chuan mi nawlpuiin kan awih tlat avâng khan chi man a to nghalin dawr kawtah kan intlar peu po a, ngah loh hlauvin kan phi ruai hlawm a nih kha maw. Sazupuiin a tihderte kha ramsa an nia, keini chu mihring.
Rêl kawng siam tum tur thuah pawh hian inchîm ralna hawi zawng leh environment a nghawng dan turte chu ni lênga sawi tham a awm ang. Mizote hi kan la tlêm si a, hnathawh nachang kan hriat dan lah hi a hlâwk zawng leh hausak tum rân kan nih tlat avângin ‘ni tin ei khawp’ thawh chhuah kan duhtawk tlat lo. Vâiho chu an til a tam luatah an ramah eibar zawn a harsa a, hlawh tam lo pawhin ni tin ei an hmuhna tur a nih phawt chuan an bûr ngar ngar peih a. An chhelin lunglên an nei ve ta lo emaw tih mai turin state danga hnathawh an hreh lo. Rêl kawngin chhim tâwp Hmawngbuchhuah a thlen dawn chuan station tina muri mix zuar tur ngawr ngawr pawhin an rawn chho teuh mai dawn a ni.
Environment a tihhchhiat tur lamah nise tuna NHIDCL te chêt dan ai hian an che nêp bik lo ang a, an kalna chin luitê leh lian deuhte chuan an kuang an thlak danglamin lui tui pawh vawk bual tui angin a nu leh ngun ngun mai dawn a ni. Mahse, tuna kawng kam kawlh vel vulah hian nakin lawkah chuan thing a rawn to leh ang a, luia nungchate pawh an lo inthlahpung ve leh ang a, ngai kan la awh leh ang chu. Damna tura damdâwi kan ei mahin side effect a nei a, hmasawnna leh intodelhna, changkânna kawng pawh hian side effect a neih ve chu thil mak a ni lo ve.
Kawng tha hi ei leh bârakan intodelhna tur leh kan din chhuahna tura thil pawimawh ber pakhat a ni tlat. A nih lohva amah L.Keivom-in, “mahni luankawra far fep fepa awmze nei lova nu taka luan tum reng kan la awm bawk a. Chuti anga mahni thliarkâra luan reng tumtute chuan politics leh economic vawi khat khawkhêng pawh an tuar mawh hlê a, kang chahna leh luan ralna kawng hnai ber a ni” a tih kha a dik thui hle. Tunah pawh Lumding leh Badarpur inkar rêl kawng chhiat vângin kan buai mek chu a nih hi. Khawvêl thang zelah hmasawnna kawng hrang hrang kan zawh a, hnam dang nen kan inluan fin zau tial tial ang a, kan rah chin apiang kan ram ni thei turin Mizo nihnaah erawh kan chiang tur a ni.
Kan ram economy a nghawng dan tur hi keini ang duang chuan kan sawi fiah thiam tawk lo ang. State pachhia kan nih bak aliamah transportation harsatna avânga state dang aia engkim deuhthaw tona hmun a nihna zawn atanga chauh pawh hian he rêl kawng ruahmanna hi a tlawlh ang tih mawlh a hlauhawm. Peih fel a nih hunah chuan Chhimlam kawtchhuah atangin Mizoramah bungraw chi hrang hrang kan chaw lut tawh ang a. Kolkata atangin lawngin, Sittwe lawng chawlhna kal tlangin mamawh kan phur lut zung zung tawh mai dawn a ni. Kan huat êm êm Silchar vâi ngal rîa tê têin min vau khûi khûi emaw, kawng dan tih vel emaw hmangin min rikrâp ngam tawh lo vang. Anni khu chuan khu lam kawng mawlh khu kan zawh lo vang tih an hlau hliah hliah tawh mai dawn a ni.
Kan hlauh ber pakhat ‘chim ral’ chungchangah chuan hlauh tur awmin a lang lo; a chhan pawh chim ral kan hlauh êm avâng hian hnam dangin min chîm tam poh leh kan fimkhur zual zel dawn niin a lang. Chutih rualin nupui pasal inneih pawlh thuah te chuan khawvêl thang zêlah hian inneih pawlh tawk awm ve zêl loh theih loh a ni a. Tuna hnam dang nupui/pasala nei kan tam kan tih fote hi a % zawngin chhut ila, an tam lo; social media lamah hian an tlângnêlin thenkhat hian kan lawm êm pek a, kan hmu tam mai mai niin a lang.Dik tak chuan kan Indian-pui vâi pasal neite an inkiltawih laiin foreigner kawppui neite hi an tlângnêl mah mah em ni tih tur a nih hi le.
Hnathawhna kawngah pawh vâiho kan nawr tawm tan viauin a lang e. Hmânah chuan cement mistiri hna kha vâi thawh turah kan ngai a, tunah chuan Mizo thalai ten an luahlan zo tan deuh ta. Chutih rualin hna hlâwk tham deuh thekka rate-a thawh chi hêng- granite, tile, pvc, acp bel angah te tan lak deuh kan la ngâi a, kan tih that duh phawt chuan rei lo têah anni aiin kan thiam zawk leh mai ang. Mutia, sales representative leh lu meh kawngah pawh Mizo tlangvâl kan ni ta deuh vek mai a nih hi maw.
Mizo thalaite hnathawh kawngakan than harh tâk zêl avâng hian ram leh hnam humhalh kawngah hma kan sawn tihna pawh a ni. Chutih rualin keini aia hnam upa, sumdawnna leh hnathawh kawnga lo harh hmasa an nih avângin hnam dang vâi kan tihte hian hmangchâng an hre phian a. Amaherawhchu Mizo thalaite hian kan duh phawt chuan, kan tum phawt chuan kan lehpel thei tih kan thlen chin atang hian a chiang reng mai.
Tichuan, Sairang – Hmawngbuchhuah rêl kawng a tlang hunah chuan Mizo thalai tan hna thawh tur a tam dawn. Tunhma deuha school lama career guidance kan buaipui viau lai khan IAS, IPS, MCS, MPS etc. leh sawrkhâr hna lian kha kan thupui a ni thin a. Kan zirlai zingah 3% pawh hetiang thawk ta hi an awm lo vang. Lo awm ta pawh nise a bak 97%, an kal zel dan tur kan ruahmanpui lohte khan mahni hâi hâiin kawng an insial chawp a, tun hi kan thleng ta a nih hi. Mahse, tunlaiah chuan entrepreneurship lam hawiin kê kan pên ve ta a, rêl kawngin min pal tlang hunah phei chuan zirlai sawrkhâr hnathawk lo turte tan pawh hmalak a samkhai zawk ngei ang.
Khawvêl thang zêlah hnam dang nen kan inchiahpiah tak deuh deuh avâng hian kan ram leh hnam pawh humhalh a tul, kan tawngte pawh a thih mai a hlauhawm kan ti thin. A chhan lian tak pakhat chuvantlâng chung lam deuh ten Mizo nun leh zîa vawn nun an tum loh vâng hi a nia. A dik adik chuan thingtlâng mi rethei, vâi ram pawh hmu phâk lo, thla tin Aizawl kal tul lo hi Mizote zingah a tam zawk fê kan ni ang a.Hnam dang tlawh pawh lo tan chuan Mizo nun hi vawn loh theih loh a nia; tawng humhalh thuah nise Mizo tawng bak hman tur hre lo hi kan tam. Comedian pakhatin, “Mizo tawng a ral dawn an tia, a ral hunah chuan kei hian tawng dang ka thiam si lo va, engtin nge ka tawng tak ang le” a tih fiamthu ang deuh khan tawng dang hman tur hre lo, hman pawh tul lo tur chi kan tam ang. Mizo tawng chungchangahte phei chuan a thiam thiam, a hria hria ni awm te hi an inhnial nasa zawk a, Mizo tawng humhalh thuah pawh an inthurual thei lo chu a nih zawk hi maw le.
Eizawnna leh hnam anga chîm ral kan hlauh chhung chu kan him turah ngai ila. Sairang–Hmawngbuchhuah rêl kawng a tlang hunah chuan bungrua chi hrang hrang, road transport aia man man zawkin kan thiar lut zung zung tawhang a, bungrua leh thil dang dang man pawh India ram hmun dangte ang bawkin a tlâwm ve tawhang chu.Kan sawi tawh ang khan Silchar atanga rawn lut chu tihtham a ni tawh lo vang; Myanmar, Bangladesh, Kolkata atangin Sittwe lawngchawlhna kal tlangin bungraw chi hrang hrang a lo lut zur zur mai dawn a ni.Tin, kan thlai thar sawhthing, hmunphiah, balhla, aieng, lakhuih, kuhva etc. te pawh a phurhna man a tlawm tawh dawn avângin a leitute hnenah man man zâwkin kan hralh heuh heuh tawh ang a. Thil man tlâwm leh kan thlai thar hralhna man to zâwk chu mi zawng zawngin kan chhawr tur a ni dawn a, a nghahhlelhawm tawh hle a ni.