ZU CHUNGCHANG HI KAN ZIRCHIAN A TUL HLE TA

By Dr Lalzuia Colney
Ph 9862334371

-- Advertisement --

Mizoram hian Zu chungchang kan zir chian a tul hle ta a, ngawihsan mai mai chi a ni ta lo. Mi ropui tak Thomas Fuller chuan, “Tuifinriata tlahlum aiin zu tuitlinga tlahlum an tam zawk,” a ti a. Hei hi Mizoramah ngei pawh a taka kan hriat a, ngawihsan mai mai chi a ni lo tih kan hriat a tha. Tunah hian Mizoram leh khawvel ram hrang hranga zu dinhmun kan hriat thar nan kan sawi dawn a ni. Mizoramin zu chungchanga kan hmalakna thenkhatte han sawi ila.
Sorkar thar MNF chuan Zu zawrh phalna a siam leh dawn (VLN 7.1.2020).
MLPC hmanga zu dawr Mizoram hmun 50-in chhiah an pe tha lo. An bat zat chu Rs. 32,17,378.43 a ni (VLN 13.3.2017).
Zu leh ruihhlo vanga thi 1984-2017 chhungin mi 1444 an awm a, mipa 1284, hmeichhia 160 a ni (Aiz Post 1.8.2017).
Zu chungchangah Sorkar, NGO leh Kohhranten tan an lak a ngaih thu an sawi.
Thla thum chhunga khawvel puma zu vanga thi hriat theih chinah mi 5,58,471 an awm (VLN 14.12.2021).
Narcotic Department chuan kum 2021 chhung khan Rakzu Litres 48,850.395 an man a, zu bilh lai tin 1,17,480, Sapzu Um 997 & etc an man (VLN 6.1.2022).
Kum 2016 khan zu zawrh duh loh kawng zawh a ni a, zu vangin mi 500 chuang an thi tawh (Chp. & VLN. 16.9.2016).
Zu avanga sum hmuh March 16, 2015- Nov 28,2016 khan Rs. 10,14,685-464.00. Zu dawr 72 a awm a, dan bawhchhia 2622 an awm. Zu in phalna nei 68,889 an awm bawk (Aiz. Post 15.12.2016).
Zu hi khawvel hmun hrang hrangah pawh an buaipui fe bawk a, Mizoram pawh hian zu avanga kan thalai nun kan chan nasat zia, zu hi kan hmelma hlun leh kan ram nun suattu a ni hi kan hai mai tur a ni lo. Kan nunna suattu a nih bakah chhungkaw tibuaitu a nih dan te, nupa inthen tirtu a nih dan te hi a pawizia kan hriat fo a tha. Kan theih ang tawkin sorkar leh NGO, Kohhran te pawhin hma kan la a. Chuvangin, Mizoram hian zu hi kan hmelma hlun ber, kan do tlat tur a nih hi kan hriatthar fova inthlahdah hauhlo a do a ngai tih hi kan hriat thar fo a tul a ni. Mizoramah hian an chhinchhiah dan chuan 1984-2017 June thleng khan zu leh ruihhlo vanga thi kan sawi tawh ang khian an tam hle a ni.
Tunah chuan khawvel ram hrang hrang pawhin Zu an buaipui dan hi keini pawhin kan inzir thiam nan lo thlir leh ila.
USA-ah khuan, South America khu khawvel ram hrang hrang pawhin an dinhmun kan entawn ber a ni fo thin. USA-ah khuan hnathawktu 13 zelah pakhat chu zu ngawlvei an ni. Motor Accident-a thi hi ni tin 6 an awm ziah ang a ni a, chu chu kum khatah mi 21,600 thi ziah ang an ni a, chu chu zu vang a ni. Medical Department-in an enkawl 30% chu zu vang a ni. Industry- in kum khata zu vanga an sum hloh zat chu Dollar 16,00,00,000.00 a tling a ni (Rev. Chhuauthuama, Total Prohibition, Synod). Zu hi mi thenkhat chuan khap hneh theih lo ang hiala ngai an awm; mahse a dik chiah lo. USA-ah bawk khuan Illinois leh Abraham Lincoln State-ah chuan zu an khap hneh avangin Zu awm lohna hmun, ‘Dry Area’ tih a ni, (Rev. C.L. Hminga, 1983). Rev. C.L. Hminga hi a tak ngeia hmutu a ni. British Parliament-a Opposition Leader John Pyma chuan Charles-I hun laiin mi 5 man tur zingah a tel ve a. Chuta a tawngkam chu , “Ka ngawih avanga thudikin a tuar ai chuan thudik sawi avangin keiman ka tuar zawk ang,” a ti ngam a ni. Kan ramah hian Minister/ MLA emaw tlak hlauh avanga thil tha ti ngam lo, ram leh hnam tan ngam lo hi hruaitu tha an ni ngai lo. Hetianga kan ram zu kan hmelma nuaibo hlautu chu hruaitu tling an ni ngai lo. Zu do pawh hi tlanchhe chunga do tum chu a hlawhtling dawn lo tih kan hriat a tha.
Geneva khawpui khu thlir leh ila. Protestant Kohhran dintu zinga a khaipa John Calvina chuan, Kohhran chu thlarau lam nun chang ni lovin ram leh hnam, khawtlang nun leh mimal nun thlenga siam that hi a tum a ni. A hun lai hian Geneva khawpuiah chuan milem chhuahnaa kal te, anchhelawh te, chhechham te leh zu dawr siamte hi khap tlat a ni. Tumahin zu dawr an siam ngai lova, zu in an awm ngai hek lo. Chuvangin, Geneva khawpui chu Europe khawmualpuiah khaw thianghlim bera puan a ni ta hial a ni. Hei hian dan kengkawhtu athuin zu hi do rem theih a ni tih a entir. Thil tha hi hel chhuak tur chuan dodaltu an awm fo tih hi hriat tur a ni. Tlanchhe chunga thil tha tih tum chu a hlawhtling ngai lo. Miropui Penn-a chuan, “No cross no crown” a tih hi hriat reng tur a ni.
Zu hi zu tha a awm lo. Hun kal taah pawh zu do nan, mihringa a thawh dan tha lo an tih avangin Zu tha zawrh phalna an siam. Hei pawh hi a hlawhtlin lohzia chu, zu tha an tih an zawrh atang chuan zu tha lo an tih a lêtin a pung a ni. Chanchinbua kan hmuh angin, P.C President chuan P.C. an sorkar chuan zu tha zuar turin a sawi (Aiz Post 18.3.2023). Hetianga zu that lohzia hre chunga zu tha zawrh tum hian zu in mite vote dawn an duh vang chauh a ni. Lo hlawhtling pawh ni ta se, hun kal taah pawh zu tha zawrh an intiam a, zu tha loa an ngaih kha a let tam takin an zuar a, an in bawk a ni. Chuvangin, zu bo se tih duh tak tak chuan zu tha zuar tur a an intiam chu a zahthlak a ni. Zu chu a chhia leh a tha a awm chuang lo va, zu chu a chhe vek a ni.
France ram pawh khu thlir leh ila. Zu in thiam ramah thenkhat chuan an ngai awm e. Mahse, Medical Department budget za zela 40 chu zu ngawlvei enkawl nan an hmang ve bawk. Chu chang a ni lo, an Hospital zawng zawnga khum za zela 50 chu zu in tuar loa natna dangin a tlakbuak ten an luah reng bawk a ni an ti. Zu in tam ram leh zu in thiam ni awm taka an sawi ramah Medical department-in zu in mite an buaipui nasa ber a ni.
YMA hmalakna: Zu do beihpui thlak a nih khan sorkar pawhin a theih angin tan a la a; mahse awmzia a nei meuh lo. Zawngrengtea serthlum veng an sawi angin, a zual zawpui vailenhlo tih ang khan zu a hluar tlual tual mai a. Kum 1984-2006 inkar chhung khan zu vangin thalai 1023 an thi hman a, 2007-ah 11-in an thih belh leh a. YMA-in ruihhlo a do hma khan 2004-ah 143 O.D in an thi , 2005-ah a tlahniam tan ta a. YMA hian thalai chang hi a chhandam a ni lo, zu do hma khan Hospital a nau titla chu kum 1 chhungin 1400 an awm a, zu khap a nih hnuah 300-ah an tla hniam ta a, 2007-ah chuan 17 chauh an ni ta a. Hetiang hian YMA pawhin hma a la a ni.
Tunah chuan mi thenkhatin Bible-a zu chungchang a sawi hi an hrethiam lo va, Bible tan chhana zu in sawi mawi tawkte pawh an awm. Theologian lam thlirna hi han sawi ta i la. Bible-a zu a sawina hi Hebrai tawng chuan YAYIN tih a ni a, Greek tawng chuan OINOA a ni ve bawk. Hei hi keinin zu kan tih hi a ni lo hrim hrim a ni. Chuvangin zu sawimawi nana Bible-a zuthur, Uaiin thur tih te, Isuan Kanan khuaa tui Uaiin a a chantir te kha keini zu ang hi a ni lo tih hriat tur a ni.
A tawp nan: Hetiang hi Mizoramin zu kan chhiatpui nasatzia leh kan do dan a ni a. Heti khawp hian zu hi Mizo ten kan chhiatpui tih kan hria ang. Political Party hruaitute hian an vote hmuh duh vangin zu tha zuar turin an intiam a: zu tha an tih hi an phalrai atang chuan zu tha lo an tih hi a pung ta a ni. Chu bakah zu dona hmanrua, zu zuar leh zu in hremna hi a nep lutuk a, awmzia a nei lo. Zu tirem tur chuan a dona dan leh a kengkawhtu a pawimawh. Dan bawhchhia chu jail-ah te dah a ni a; mahse, an chhuak a, a ngai bawkin zu an ti leh tho thin. Myanmar-ah khian dan bawhchhia an hremna chu a rapthlak khawp a, Jail tang tawhten Dan an bawhchhe leh ngam ngai lo. Entirnan pakhat han sawi hram ila. British hun lai khan Mizo pakhatin sumdawng a that a, tualthattu chu an khaihlum ve a ni. British hunah Mizoramah tualthah a awm leh ngai tawh lo. Dan bawhchhia hi khaihlum em ni lo mahse, zu leh ruihhlo zuar an man te hi engati nge man nawn leh an nih fo? Dan bawhchhe hremna khan awmzia a nei lo a ni. Chuvangin dan bawhchhia chu simna khawpin hrem a tha. Dan kengkawhtute pawh hian dan an tizalen vel a, zu duh leh zu zuar pawh an hriat chuan a zuartu an lo phone lawk a, an lo inthup bo daih thin. Chuvangin dan kengkawhtute hian dan an vawng him lo, Zawngrengtea serthlum veng ang chauh nih hi kan sim loh chuan a tuartu chu keimahni tho kan ni dawn a ni.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More