ENTAWN TUR DIK ENTAWN ILA

BY: Reuben Lalnunthara Hnamte
Mizote hi takna ngaisang mi tak, inkhawmnaah phei chuan a up thei ang bera inhmuamup tlat thin kan ni a. Mi thusawi leh zai han ngaihthlak nikhua pawh a lo chhin duar duarte hi takna riauah kan ngai deuh emaw ni ka ti thin. Malzai thiam ho an han zai pawh hian maimichhing chunga an han zai chuan tak deuh(serious) taka ni a inhriatna leh a hmutu leh ngaithlatu te pawhin tihtakzetna ni deuh hian kan hria ni ber hian a lang. Hetiang hi mizo hnam dan anih lam erawh chu ka hre hauh lo va, mahse, kan chin dan ve kha a ni miau mai a. Chutih rual erawh chuan ram changkang zawk tih dan entawn erawh kan ngah ta hle a. Incheinate, nundan kawngahte, ei leh in lam leh thilkdang tam takah ram changkang tihdan kan chin (copy) sawi tur tam tak a awm tawh a ni.
Internet khawvelah kan cheng tawh a, khawvel pumpui chu internet hmangin kan inthlunzawm a, tuipui ral lam daih te pawh reilote chhungin engkim kan inhrilhin kan ibe tawn zung zung thei tawh a ni. Amaherawhchu, he kan changkanna hi kan ramah inhrilhhriatna(awareness) kan neih tawk hma in alo thleng thut niberin a lang a. Kan social media hian thunawi a titamin, atha lam aia a chhe lam hriatur a ti tam hi a pawi hle thung. Thalaite zingah social media lo awm taka atangin sex hmansualna, inngaihzawnna dik lo a piang nasa emaw tih tur a ni a. Chubakah he social media hrinchhuah emaw tih mai turin, mahni intihlum, depression neite kan pung tam em em mai a nih hi. Heng thilte hi ram changkangte tihdan kan entawn tha lo tak tak zinga mi a ni a. Nupa karah intihthiamlohna leh inthenna, chhungkaw kehchhia thleng hian a tam ta emaw tih mai tur a ni.
A taka inhmu a inkawmhona leh titi hona kan nei tlem a, chhungkua pawh inkawm ho hleithei tawh lovin hun kan hmang a, mahni tlei tleiin kan tlei tawh a; mihring inpawhna, in unauna a ti tlem a, hei hian rah tha lo tak kan ramah chhungkua leh khawtlangah thlengin a hring mek a ni. Heng ram changkang zawkte tih dan entawn tha lo takte ai hian a tha lam entawn tur hi kan zawn zawk a pawimawh hle mai. Filmah te, social mediaah te, America leh Europea an nundan leh sualna te kan hmu a. Mihring khuti khawpa tamah chuan an lo awm pawh a ni ang, nimahse, an vantlang nunphung tak chu movies te a kan hmuhdan nen a in ang lo viau mai. Nupa nunkawngahte pawh America khu an khirh viau a sin. America ramah chuan an pasalte bulah “ nupui iva nei chhe lo ve” tih te hi tih miah loh tur an ti tlat mai. Keinin helai atanga kan zu ngaih thiangziau viau ang kha a mipui vantlangah chuan an ni bik lo a ni maithei a ni.
Mizoram hi kan changkang sawt ta viau a, hman deuh atang tawhin mipui punkhawmna, a biktakin intihsiakna ang chi- Icon, idol, Comedian search leh a dang dang te pawh kan nei ve thin ta nual a. Zaithiam lah kan tam ta in, chherchhuah tha fe fe pawh kan kat nawk tawh. Chutih laiin intihsiaknaa tel ni lem lo, mi bik tak, an zaithiam vang emaw, an hla neithat avanga lo lar ta hluai pawh kan ngah ve tawh bawk. Heng contest hrang hrang kan neiha a host dan leh Judge te leh mipui a entute boruak vel lai ber hi tun tumah chuan han thlirzau kan duh a. Khawtlang, Kohhran , N.g.o leh rampum huap ang te pawhin intihsiakna hi kan nei fo tawh mai. Kan intihsiakna boruak ber lai tak leh ti tak leh muk riaua kan inhriatna lai tak hi han sawi kan duh chu a ni a. Zaipawl thiam tak takte pawh kan nei a, zai lamah na na na chuan khawvel dang kan awt bik lo khawp mai.
Chutih rual erawh chuan malzaia zai thin hote’n, mipui hmaa an zai a, an han maimichhin duar duar hi a hla thua cheng ti tak tak(serious) nihna anga kan ngai erawh hi chu a ni meu hem tih hi in enchian ngaiin ka hria. Zaipawlte pawh ti tak deuha khawng taka dinga zai hi a taka cheng ni ang taka lanna angah kan ngai deuh ni hian a lang a. Hnmadang ho zai ka ngaihthlak, hnam changkang zawk hi chu an ni ve miah lo. 2015 khan khawvel pumpui The Salvation Army khawmpui Londonah ka tel ve hlauh a. Malzai ho leh zaipawl zai ho kha ka lo enchik hle a; an chhing duar ve miah lo, zaipawl ho pawh an dingkhawng ut lo bawk. An tak poh leh anni ho chu an hmel a hlimsang mai a, an hmuh a nuama ngaithlatute min hneh bik riau. Zaipawl zai mawlh mai kha a hmuhnawm; film hmuhawm tak en ang mai kan niin ka hria. A mawi tawk chauhin an taksa an tiche a, an hmel a hlim a, an hmuhnawm em em mai a ni. Malzai ho lah chuti bawk, an tum ber chu a ngaithlatute tihphur leh tihhlim a, ngaithlatute an zaite ngaihhlut tir kha ni. Hemi kawngah hi chuan kan zaithiamte leh zaipawl hote hian zirtur an ngah ka ti ve tlat.
Idol leh icon kan neihte hi ka theih hram chuan ka en ve ziah a, kan changkang tawhin a thiam pawh kan thiam ve viau tawh. Mahse, contestant te hian boruak an ngam lo mah mah thin a, mipui lam chawhphur lam ai hian anmahni ngawt an inngaihtuah bing ni mai hian ka lo hre ve thin. Host te pawh hi an zeiin an nalh viau, mahse, boruak an la zo lo deuh ni hian ka hmu ve a. Lehkhabu emaw, lehkha keng tet tut hian ti lo se, an sawi tur hi chu byheart emaw mai se, zei tak leh mipui chawknung tur hian ti se a hmuhnawm zual ang. Kan Judge te pawh hi ka duh aiin an muk mah mah, boruak siamthiam hi heng hunah chuan a pawimawh tawp. Mipui, a hmuna kalte lah hi an muk em em bawk a, Pathian biak inkhawm ni mai awm hi a ni thin. Achang chuan ninawm lamah a kal mah mah thin a ni. American idol te, got talent etc. kan en thin chuan kan hmu anga, Judge te leh contestant te, a entu mipui thlenga boruak an siam thiam zia hi! TV a lo thlirtu tan pawh hian a hlimawm em em thin a nih hi.
Changkan kan tum a, ram changkang zawkte tihdan kan entawn ta rau rau a nih chuan, a tha lam leh kan sawtpuina tur lam hi entawn ila kan tangkaipui zawk rinawm. Hlemhletna an huat zia te, Sorkar dan a lal zia te, dan bawhchhe hremna nat leh thlei bik an neih loh ziate hi kan ram atan pawha entawn tlak hi a tam khawp mai. Tuna kan khawsak phungah hi chuan ram changkangte tih dan entawn deuh roh, atha lam entawn leh vak si lo; an celebrity ho leh vantlang chunglamte tih dan entawn deuh roh si hian laklawh deuhin kan awm a. Mizo kan nihna bo miah si lo hian hnam changkangte tih dan tha entawn tur hi tam tak a awm a ni. Tunlaia Youtube lama lar em em Zopari nu te hi entawntlak tak a ni. A fa te mizo tawng a thiam tir mai pawh ni lo, mizo tak mai a a enkawl hi a fakawm thlawt a ni. Hnamdang zinga awm dek dek a mizo tawng pai mai thin te nen chuan in ang lo tak a ni. Chuvangin entawn tur dik hi entawn ila; mizo nihna bo chuang miah lo hian kan ram leh hnam hi hmasawn zel tura kan tanrual a tul a ni.