MANG THA

By Rempuia R. Lutmang
Kum 9 lai a liam ta, kum 2014 a ni, Whatsapp group-ah hmeichhe tleirawl nia ngaih theih pakhat chuan mang tha tih a duh lo a. Zan mut hun a ni a, a mut tur thu a sawi avangin hawihh^wm takin mi dang khan an ‘mangtha’ a ni. |um dangah pawh mi pakhatin, “Mang tha tih ka duh lo, mut tui tih ka duh zawk,” a ti a; thenkhat khan, “Miin an duhsakna tur che tawngkam lo thlan zut zut tur a ni lo e,” an lo ti let a. “Mang tha” kan ti ta tho a, a vui ngam ta chiah lo. Mi min duhsakna tawngkam te, mi min pek tur thil (present, gift) te hi a dawngtu tur lamin mahni duh zawng lo thlan ngawt chi a ni lo..
Kumin chu kum 2023 lai a lo ni ta, mang tha tih duh loho kha an insiam tha tawh ang chu kan tih laiin a hma aiin an tam ta zawk mah emaw tih tur lah ni. Kum 2014 vel kha chuan hmeichhe tleirawl leh nuthl^wi kha ‘mang tha’ tia thlah duh lo, intino vel an ni ber a. “Ka bialnuin a duh si lo a, a bulah chuan ‘mut tui’ tih chiah ka hmang, intihthiam loh ai chuan ka ti. Mi dang bulah chuan ‘mang tha’ tih ka hmang zel tho,” tih kha mipa thu a la ni rih, a zia tak a la awm.
Kum 2023-ah chuan mipa than kin zingah pawh ‘mang tha’ tih duh lo an lo kat ve ta neuh neuh. Hmeichhe thenkhatin Mizo dan leh tawng awmzia hre miah loin an han sawi fiah a, intih eng emaw riauna atan an han hmang a, ”Awi, a rapthlak lutuk”te an han ti a, anni phuah chawp pawh tih tawh nak alaiin mipa zingah pawh a duh lo an han awm chho ve ta zel hi zawng a chhangchhiatthlak deuh chu a ni e.
‘Mang tha’ awmzia leh kan hman dan i han sawi ngawt mai teh ang. Mi tam zawk tan chuan sawi ngai lo, thil ho lutuk a ni ang tih a chiang sa a; mahse, sawi a tul si a nih hi.
‘Mang tha’ tih chu mumang tha tak neia tura induhsakna tawngkam a ni. A aia sei deuhin, “Mang tha tak mang rawh u,” te pawh an inti thin. Mumang a that hi chuan harh chhuak l>m loin kan nui seih seih a, tha deuh asin. Mizo chuan kan inl>ngte thlahna atan emaw, zana inhmuh tawpna turah emaw, he thu hi zan tin kan hmang thin. Hetia mut dawna inthlaha mang tha tak nei tura induhsakna hi a awmze tobul a ni a, kan hman dan ber pawh a ni.
2. Zan riaka zin tur leh khawi iloa kal bo tur hi ‘mang tha’ kan ti ve bawk. Hei pawh induhsakna tawngkam ni tho mah se, a awmze tak tak piah lam thil a ni. Hetiangah hian ‘mang tha’ tih ai mahin ‘dam takin aw’, ‘tluang takin’ tih te kan hmang nasa zawk mah. He tawngkam pahnih hi hmang zel ang u, chu chu a tha si a.
3. Hla thl khat s^ah eng mah a chhm ta daih te, Aadhaar Card lo hlau ve ringawt te hi chu la zia tak an ni zawk, mi min duhsakna tawngkam ni na na na lo hlauh tlat mai hi chu, a bilhah kan tho lo a ni, ti rawh u maw? Fiamthu lemchan mai mai ni se kan nuihpui ang a, kan hlimpui ang a, a nuam ngawt ang; mahse, an uang bik miah si lo. Chhungkhata nu leh pa, kan pi leh pute pawh hian kan tu leh fate theuh kan hrilh loh chuan an chiang lo riai tawh hlawm a nia. A thu hrimah mahni tawng ngei ngei, a awmze penhleh zawk la v^wnga a awmze pangngai han ngaih pawimawh loh vel hi intihtheihna tur a ni lo.
Kan pi leh pute kha chuan ‘mut tui’ tih hi an hmang ngai lo ti ila, kan sawi sual ang em aw. Tun thleng hian nu tar pa tar chuan ‘mut tui’ an hmang ngai lo, ‘mang tha’ tih chu an hmang ngei ngei. ‘Mang tha’ tih tel loin zan l>ng an haw ngai lo a, ‘mang tha’ tih sawi loin zan inl>ng an hawtir ngai lo bawk. Upa chauh ni loin puitling hming pu chinah pawh ‘mut tui’ hmang an tlem viau ang, ‘mang tha’ tih erawh hi chu zan tin inlengte thlahna atan kan la hmang ziah. Zaninah pawh mi tam takin kan hmang dawn. Nizanah pawh thenawm pitarin min ‘mangtha’.
‘Mut tui’ tih hi kan pi leh pute’n an hman ngai loh chuan tute hman thin nge ni ang tih kha inzawh theih a ni. Mizopain drama leh thawnthu te a han phuah a, chutiangah pawh chuan ‘mang tha’ tih zel a ni. ‘Lawmna Kim’ tih b