By Vanhmingliana
Dawrpui
-- Advertisement --
India ram Sawrkar hian tihpuitlin tur mawhphurhna lian tham tak mai insiamin kum 2014 BJP an lo sawrkar khan tan phat an nei a, chu chu “Swachh Bharat Mission” tih a ni. Faina campaign – beihpui thlakna niin bul tantu pawh kan India ram Prime Minister – Narendra Modi ngei hi a ni. An au hla (slogan) pawh, “Faina lam pan turin pên khat tal pawh” tih a ni nghe nghe. Thil tha tak a nih rualin hautak tham ták pawh a ni nghe nghe.
India ram hi ram lian pui, tunah phei chuan khawvela mihring tamna ber, tawp zet mai ti ila kan sawi sual awm lo e. Pu Modi-a chuan a hmasa berah Varanasi khawpui then thianghlim hna a’n project nghal a. Varanasi hi India State hmasa lam Uttar Pradesh-a awm, khaw upa kum zabi 11 na BCE vel atanga lo intan tawh, chutah chuan Ganges – lui thianghlim an tih, sakhaw biakna kal khawmna hmun, thlarau lam khawpui ang hiala Hindu hovin an ngaih chu a awm a. Chu khawpui thenfai hna chu beih tan a ni a, mahse vawiin thleng hian zawh a ni ta tih phei chu hriat a la ni lem lo, km 82 bial vel a ni a, a hautak bawk ém a ni.
Ka sawi chhuah duhna chhan tak chu ‘Faina leh thianghlimna hi mi tin te mawhphurhna a ni’ tih hi a ni. Pathianin leilunga thil awm zawng zawng a siam zawh khan mihringte hi awm mai mai turin min ti lova, thilsiam zawng zawng chunga mawhphur turin mihring hmasa berte kha thu a pe nghal a ni. “Pathian chuan anni chu mal a sawm a, ….tuifinriata sangha chungah te, chungleng sava chungah te leh leia thilnung awm zawng zawng chungah thu nei bawk rawh u” (Gen1:28) a ti a. Mihringte hi neitu/enkawltu (steward) hna pein an thatna tur ang zela enkawltu tura ruat kan ni. A ti riraltu leh tichhetu nih hi siam kan nih phung a ni lo hrim hrim tihna a nih ber chu.
Kum 1954 hma lam, Lal kan neih hun lai te kha chuan Mizote hi tha taka ram humhalh leh a chhe tur veng tlattu, lo neih chu eizawnna ber nimahsela, ram kang chhe tur leh ngaw chereu tur te venghim tlat thin tu kan ni. Khawsak awlsamnain a rawn hrin nge, kan rilru hian ram duat leh hmangaihna lam hi a hawi pha ta lo nge; kan duhâmin mahni hma kan sial ta lutuk pawh hriat theih a ni ta lo. Ti em ema kan Zoram ngâw leh luite kan tichhe ta mai hi chuan-mang-rorel tih chu kan ni ta ber alawm lè!
Kan hmuh phak lui zawng zawng kan tichhe mêk a, mi hmuh loh laia leivûng paih chîng ten motor trip tam tak lui dungah an paih lût a. Ruah a sûr a, tui a nú lutuk a, thlitfim theih loh, mihring ei atan pawh tlak zo lo leh tui pump khâwl lian tichhe zel duh khawpa mahni hmasial te avang hian chhiatna kan tâwk mêk a nih hi maw! Sawrkar leh khawtlang hruaituten an ngen mawlh mawlh pawha luikawra bawlhhlawh lo la paih lui tâlh te, cement bag ruak, tui plastic bottle, polythene ip luikawra paihte hian bawlhhlawh dang a khuap khâwm a. A zawpin a tawih ve mai thei si lova, midangte tan thil pawi tak a thlen thin a ni tih hi ngaihtuah phâk theuh ang u.
Kan in bul luikawr pawh hi hlawhfa lain vawi engzatnge tihfai hna leh a chhe siam thain kan thawh chhuah tawh ang aw tih hi ka rilru tinatu tam ber pakhat chu a ni. Miin bawlhhlawh an paih luh loh nan a chung zawng zawng net-in kan khuh vek a, mahse, a karah an la paih lût lui duh fo mai te hi mak chu kan ti ve ngang mai. Heng bawlhhlawh inhnâwkkhawm zawng zawng hi fûrpui a lo thlenin kan Aizawl chheh vel lui zawng zawngah a lût thlaa, suar leh kurung zawng zawng a cham ta pût maia, nungcha leh a bik takin sangha te tan awm ngaihna a awm ta lo. Heng plastic thil reng reng luia lût hi kum 1000 ralah pawh a chhe thei tawh lo.
Pathian nung betu inti, chawlhni apianga nalh taka inchei a, sual nei lo ang mai a inkhawm thin te hi kan inngaihtuah chian a va ngai em! Kan ram thenawm zawng zawng a chèng te hian min rawn siamthat sak dawn miah lo. Ramngaw leh luite’n an daih rei loh chuan nang, concrete building tha pui pui nei pawh khàn i daih rei bik dawn hauh lo a nia.
A bul tannaa ka rawn sawi tak “Faina Beihpui” lam kha mahni rilru theuh a beiin theihtawp i chhuah ang u. Sawrkarin thahnemngai takin ‘|awih thei’ ‘|awih theih lo’ paihna motor min thawhsak a, heta paih luh ve mai te hi chu i peih ve hram hram ang u khai!
Kan Zoram hi chhan tlak a la awm a, pawn lama min dotute ai mahin keimahni a chhunga chêngte indona hian pawi a sawi thui zawk mêk a nia. Kan hnukpui – kan ramngaw leh luite hnuk a chah hma ngei hian “Mahni mawhphurhna hria, tipuitling thin mi, mi puitling” nih i zir theuh ang u.