NOMENCLATURE AIA PAWIMAWH – UNAU NIH INHRIAT

BY: James Miahlung
Tun hnaiah Manipur tlangmi, Zohnahthlak leh Meiteite inkarah hnam anga intualvuakna (Ethnic conflict) a thleng a, an sahimna zawngin Zohnahthlak tam tak chu Mizoramah an rawn ral tlan a. Manipur buaina hian Mizoram lama zohnahthlakte min chiah hneh hle. Buaina a chhuah tantirh phat atangin Mizoram sawrkar leh tlawmngai pawlten kan unaute thlavang hauhna thuchhuah hrang hrang an siam bakah tanpuina leh chhawmdawlna chi hrang hrang Manipur lamah thawn luh mek reng a ni.
Online leh Print Media lamah Manipur-a kan unaute tawrhpuina leh Zofate inpumkhatna lamhawi thu post leh comment hmuh tur tam tak a awm rualin, Manipur lama hnam kal chhoh dan (Ethnic Configuration) hrethiam si lova thu post/coment hmuh tur a awm nual bawk. Chhan hrang hrang avanga Mizo la inti ve loten an harsat mangannaah Mizoram lama an unaute an rawn bel hi mi thenkhatin an ngaithei lo deuh niin a lang.
British Rorelna Leh Inthendarhna
Chhinlung/Khul chhuak Zofate hi Mingo (British Colonialist) ten ram pathumah min thendarh a, thlahtu bul thuhmun, hnam khat ni reng si kha anmahni remchan dan ang leh chenna ram azirin Kuki, Chin leh Lushai ti tein min hria a. Hei hian kan vaia huapzo tur hnam hming (Nomenclature) intawm nei mumal thei lovin min siam a, inpumkhatna thlengin a nghawng a ni.
British roreltuten phaia chengte laka tlangmite an thliarhranna (Classification) tawngkam (Category) – “Tribe” tih, a hnua India danpuia “Scheduled Tribe” tiha ziah luh chuan nasa takin Zofa, hnam khat tawng pawh inhnaih tak site chu a then darh nasa em em bawk.
ST-te tana a bika hamthatna duan hrang hrangte a zar an zo ve theihna turin ST nih chu tihmakmawh a lo nih tak avangin Zohnahthlak chi peng hrang hrang, hnam khat, tribe pakhat hnuaia inchhung lut vek thei turte chuan mahni hnam bila ST nih tumin a hma an la ve ta hlawm a. Hei hi Zofate inpumkhatna tura harsatna siamtu pakhat a rawn ni chho ta a ni.
Hnam Hming (Nomenclature) Leh Manipur Zofate
Tun hmain Manipur-a tlangmite chu hlawm lian-pui pui pahnih – Naga leh Kuki-ah te thenhran an ni a. Hun a lo kal zela politics kal fuh lo leh ST category hnuaia inhumhalh duhna rilru avangin zawi zawia inthendarhin tunah chuan hnam hming (Nomenclature) pawm tlan theih tur nei lovin a chi bil te tein an khawsa a. He an inpumkhat hleih theih lohna hi an thenawm, Meitei leh Naga ten an zuam phah chhan pakhat pawh a ni ti ila, kan sawi sual lo mai thei.
Political Scientist, H. Kham Khan Suan zir chianna (Analysis) atanga a lan danin Manipur Zofaten zai khata luanho tumin hma lo la tawh thin mah se, chi bil te te-a kal hran duhna rilru an put tel tlat avangin Nomenclature khat neih an harsat tlat a. An inhui khawm theihna tur pawl hrang hrang – Mizo Union (1946) te, Kuki National Assembly (1947) leh Khul National Union (1947) te din ni mah se, chung pawlte chuan Manipur Zofate chu a phuar khawm thei tak tak chuang lova, a hnuah chi bil pawl hrang hrang a rawn piang leh ta tho a ni.
Zomi National Congress (1972) leh Zomi Reunification Organisation (1993) rawn ding chuan Zomi-in Zofa chi peng hrang hrangte chu a huapzo ber anga ngaihna rilru a rawn siam thar a, Paite, Simte, Vaiphei, Zou leh a dangte chu Zomi Council hnuaiah intel khawm mah se, Thado, Mizo, Hmar leh a dangten an “Amen” pui ve kher chuang lo.
Kuki Atanga Inlakhranna Leh Inthendarhna
Vibha Arora leh Ngamjahao Kipgen te ngaihdanah chuan Manipur Zofa chi peng hrang hrangin Kuki Identity an hnualsuat tak zel avangin mahni chi bila Identity hran neih tumin an hmanhlel a, chu chuan Manipur Zofate zingah inthendarhna leh inlungrual lohna nasa tak a rawn thlen ta a ni.
Manipur Zofa chi peng tam takin hnam hming atan Kuki an thlauhthlak chhan hrang hrang zingah tualto hming ni lo, hnam dangin min kohna a ni tih te, Thado tawng hmangten an ta neih bik tih leh thenawm Naga ten zalenna an sualna boruak kal zelah hnam insiamrem dan rawn danglam ta te hi a chhan langsar zualte an ni. Kum 1993-a Kuki leh Naga intualvuakna a thlen hnuin Naga bitna biala cheng Zohnahthlak (Old Kuki) hnam hrang hrang – Maring, Mayon, Monsang, Anal leh a dangte chuan sahim nan Naga hnamah sa phunin Kuki Identity an thlauhthla vek tawh a ni.
Nomenclature chungchanga ngaihdan inan lohna hi kum 1997-a Paite leh Thado-Kuki inkara inhmuh thiam lohna thlentirtu pakhat nia ngaih a ni. Paite unauten Zomi chu Zohnahthlakte hnam hming tur a ni an tih laiin Thado unauten Kuki vek kan ni tih ngaihdan an nei ve thung a. Hetiang boruak karah hian hel pawlten khaw thenkhatah chhiah khawnin chhiah pe ve duh lote chungah kut an thawh a, chi leh chi inkarah intualvuakna a lo chhuah phah ta a ni.
Buaina a reh theih nan October ni 1, 1998-ah inremna ziah a ni a, inremnaah hian eng pawl mahin Nomenclature inbarh luih (Impose) loh tur tih leh Kuki leh Zomi chu tute pawhin zah tur a ni tih chu ziah tel a ni nghe nghe.
Tun Dinhmun Pawm Thiam
Kan sawi takte atanga chiang taka lang chu Manipur Zofa zinga a tam zawk, Lusei tawng hmang lote chu chhan hrang hrang avangin kum za chuang liam tawh ata Identity hrang neiin an lo kal tawh a, vawi leh khatah Mizo va nihtir tum emaw Mizo Identity hnuaia inchhun luhtir tum emaw chu thil theih lo ang tluk hial a ni ang. Manipur Zofate zinga hnam insiamrem dan hi Mizoram lam pawhin hriatthiampui ila, Mizo an lo la inti rih lo a nih pawhin dem mai tur a ni lo.
Manipur Zofaten hun thim an paltlang mek lai hian Nomenclature emaw Identity pakhat vawn leh vawn lovah buai lutuk rih lovin Zohnahthlak, unau kan nihna zawk hi kan thinlungah lo thar leh zual se. Tuna buaina hian nasa takin he inunauna rilru hi a rawn tinghet thar a, tawng tin, chi tin hmang Zofaten a hma aia nasaa insuih khawm duhna thinlung kan put phah a ni.
Hun kal tawha Manipur Zofate zinga hnam insiamrem dan thlir hian Identity pakhata inchhun luh hi thil harsa tak tur a ni a. Amaherawhchu, tun buaina hian Manipur Zofaten hrui khat vuana kal a tulzia hriain mahni chi bil hamthatna (Interest) dah tha a, Zohnahthlak pum huap tana tha tur zawnga hma an lak thiam a tul ang.
Tamil Nadu-a Tamil hnam te, Sri Lanka lama Tamil-te tana an ding tlat ang khuan in-pui nghaktu Mizorama Zohnahthlakte hmun danga kan unaute tan kan lo ding tawh thin a. Hun lo la kal zel turah pawh an tan kan ding tlat tur a ni. Chutih rualin, Manipur leh State danga kan unaute pawhin harsatna an tawh changin anmahni ngaihsaktu awmchhun chu Mizoram lama an unaute hi an ni tih hria se la, tun aia rilru lama inpawhna (Emotional Integration) kan neih thar lehzual deuh deuh theih nan tan la ve sauh sauh se a duhawm hle.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More