BY RK Dawla
Mb 9366095658
-- Advertisement --
1. July thla kan chuangkai a, hmun tam takah kum dang angin ruahtui kan la dawng tha tâwk lo zel a. A bikin luite tuilian hmanga leilet siam thinte zingah buh phun fel tawh hnu-a bial chhung khawro ta kan awm nawk mai. Engpawhnise, ni rei hun lai a ni a. Thlasik lai ai chuan hlawhfa rawih hlâwk hun lai zawng a ni phawt e. Kan inchhawr danah a darkar bi ni lova, daily ang tawpa kan inrawih thin avangin. Ruahtui a tlêm avangin hnim control chungchangah erawh engmaw chen chu kan zangkhai deuh thung. Thlasik thlai (Rabi crops) ching turte tân, inbuatsaih a hun tan ta bawk.
2. Mi tam tak chuan kuthnathawh hi hna hniam leh hlâwk lo, lehkhathiam leh degree nei tân pawh hna zawn beidawn hnu-a loh-theih-lohva thawh tur ang deuhah kan ngai thin a. A nihna takah chuan office work tam tak hi lehkhathiam leh thluak tha nih vak a ngai lo zawk a. Tun lai khawvela farming kalpui tak tak tur chuan lehkhathiam mai ni lo, thluak tha leh remhriat ngai tak thil zawk a ni. Tin, technical thil a tam êm êm a, inchhiar zau leh thilchîk mi nih a ngai êm êm bawk. Sawrkar hna pension hnu leh kum chawhnu lamah farming kan lût leh ta roh a, a that tho rualin a uihawm. He thuziak lo chhiartu zawng zawngte hei hi ka chah duh – Farm hlawhtling din turin pawisa aiin farmer rilru kha a pawimawh zawk. “Sum ka khawl ang a, farming-ah ka lût ang” tih ni lovin, “knowledge ka khawl ang a, farming ka luhchilh ang” tih zawk tur a ni. Farming-ah chuan sum ngah ngah hmeltha tih hi a dik ve lo!
3. Post-covid era-ah hian Mizote zingah na nâ nà chuan, farmer-te nena interact hnem ber ka nih ka ring a. Chuta tanga ka hriatchhuah chu Mizo farmer-te tlakchham lian ber chu SUSTAINABLE SKILLS & KNOWLEDGE hi a ni. Kan tihsual fo thin pakhat pawh – kan ban phâk market ngaihtuah lêk lova thlai chin intihhmuh hi a ni. Min buaipuitu tur sawrkar tha kan nei lo tih hre reng chunga thlai chi hnih-khat chin intihhmuh vak hi thil âtthlâk tak a ni. Huan tuilâkna pipe subsidy mai mai hmu tur pawhin MLA lehkha a ngai ania, a nuihzatthlâk viau nâ a, thenkhat tân chuan runthlâk ve tak a ni! A châng leh sum tam tak sêngin sawrkarin thlai chi a lei nghek a! Thlai chi lei chiah…a bâk – a tuh a tanga a sengkhawm leh hralhna zawng zawng mahni inngaihtuah a ngai a! Kum 39 ka ni tawh a, farmer-te hmakhaw ngaitu tak tak sawrkar hi ka la hmu lo! Party mi leh sa induhsakna uchuak erawh englai pawhin hmuh tur a awm deuh reng thung! Engtin emawni kan harh chu a ngai a ni!
4. Thingtlang atanga khawpui thlengin tun laiin thingzai phuai hmuh tur a awm thin. thenkhat chuan ar-êk hîp khawrotu atân an hmang tangkai a, a tha êm êm. Hemi atân lo pawh, mulch (thlai bul khuh) nân a tangkai êm êm, open air-ah. Thingzai phuaiah hian cellulose a tam tlur ve lova, lignin a tam avangin tlumpi pawhin an ngaina tehchiam lova. A tawih har êm êm bawk. Hei vâng tak hian hnim a vêng rei a, a lo tawih lahin leiah organic carbon leh fungi tha-mi a titam a, a tangkai hle. Tin, hmun awihah pawh phuai chu a inman khawm tlat a, theikung bul laizawl kher lo pawhin (a chhah that phawt chuan) a hman tlâk êm êm. Mizoram awihpanga kan harsatna lian ber, mi tam berin kan chhût loh, a long term effect erawh kan tahpui fo thin chu lei chunglang kalral (top soil erosion) hi a ni a. Thingzai nawi/thing nawhna phuai hmanga mulch hi lei chunglang hâng kalral recharge lehtu tha tak a ni bawk e. Kan tâna tangkai thil tam tak hi company siam ni lovin, kan bul hnai maiah hian kan pêl kan pêl fo ania…