HNAM HUMHALH NAN

By Zoremi Hmar Zote

Ram leh hnam humhalhna turin kawng tam takah tan lak a ngai a, incheina thu-ah te, kan hnam tawng hman dik chungchangah leh kawng dang tam takah tan kan lak thar a ngai hle.
Hnam thil humhalh kawngah kan thâ a chuai tawh viau mai a, a chhan bulpui ber sawi fak a har deuh na a, kan tu leh fate naupang mai an la nih lai atanga zirtir that hi thil pawimawh tak a ni. Khawvel thiamna sang chho zelah kan fate changkan kan duh luatah hnam dang, hnam changkang zawkte tih dan kan zir a, a that rual rualin kan hnam nih dan phung dal zel tur ven nan erawh a tangkai falua lo. Naupang hla, (nursery rhyme) pawh sap hla kan zirtir tam zawk a, kan rama sikul tam ber hi mimal sikul niin, Mizo sikul kan tih mai, sawrkar sikula lut tur awm mang lo khawpin sâp sikul kan bawh nasa a, sap tawng thiam nan chuan tul pawh a tul réng a ni; chutih rualin kan hnam ziarâng kan paih thla mek zel tih erawh kan hriat a tha ang.
Kan têt lai chuan nu leh pa ten kan hnam thawnthu ngaihnawm leh zirtir nei tha tak tak te min zirtir nasa a, pawnto hla kan tih mai, naupang awm tleina hla pawh Mizo hla tha tak tak kan zir thin. Liandova te unau inhmangaihzia atangin unau inhmangaih kan zir a, thawnthu dang pawh zirtir nei tha tak tak kan nei ve bawk a, tunlai angin internet khawvelin min la chiahpiah ve lo va, kan hnam nunin mi a hneh a, hnam dang thu leh hla kan mamawh bik hauh lo thin. Tunlaiah chuan sikul tin maiah sâp hla an zir dual dual a, sâp thawnthuin naupang kan kaihruai a, zan mut hmuna nu leh pa ten Mizo thawnthu min hrilh thin kha a bo lek lek ta mai. Chhungkaw tina naupang ten youtube an en nasatzia te ngaihtuah hian an tan kan hnam thawnthu leh hla hriat vak ngaihna a awm lo thin; sawi tawh angin sikul lamah ni se hnam dang thu leh hla an zir a, nu leh pa ten tan kan lak a, kan tu leh fate hmuh leh hriata kan thawnthu tha tak tak te, kan hla tha tak tak te hi kan tu leh fate kan hrilh tam a pawimawh ta khawp mai.
Kan thalaite pawh hnam dang ngaihsan kawngah nasa takin an tlân a, incheina thu-ah te, kan hla duh zawng leh kan beng verhtu chu hnam dang hla a ni deuh zel a ni. A tha lama hnam changkang zawkte en tawn chu a tha. An taimakna te, an rinawmna leh an thawhrimna te chu entawn ngei ngei tur a nih laiin, a tha lo lam zel kan entawn tlat mai thin hi hnam ziarâng boralna kawnga sul sutu, kan hnam tih dan pên bosanna a ni. =awng humhalh chungchangah hma sawn kan mamawh hle. =halai lehkha thiam pui pui ni si, Mizo tawng ziak dik thiam hauh lo kan tam dan te hi, hnam hmangaih tawk loh vang leh kan tawng kan ngaihsan loh vang a ni ve pakhat a, ngaihtuah peih, zir peih kan awm mang tlat lo mai te hi luhaithlak tak a ni. Hetianga kan awm reng chuan kan hnam tawng leh culture hi zawi zawiin a dal tial tial ang a, hnam tlêm tê ni si hian kan nih dan phung kan paih bo thuai mai ang. Keini’n kan hnam kan hmangaih lohin tuin nge rawn hmangaih ang a, tuin nge rawn humhalh chuang ang le!
Hnam dang nupui pasala neih chauh hi hnam phatsanna a ni lo va, kan hnam tih dan phung, kan Zonun ze mawi hi humhalh a, kawng hrang hranga tan kan lâk a ngai a ni. Nu leh pa ten kan fate kan enkawl dan hian kawngro a su ber a, Mizo thawnthubu ngei mai hrilh a, chhiarsak thin te, kan hnam pawnto hla zirtir leh an thinlunga Mizona dik tak tuhsak a pawimawh hle a ni. Sikul lama zirtirtute pawhin sâp hla kan zirtir rual hian Mizo hla leh thawnthu zirtir tel se la a va tha dawn tak em! Lehkha chhiar thei rual an nih huna Mizo tawnga inziak lehkhabu chhiar tamtir te, kan hnam history a theih ang anga hrilh leh chhiartir te hi thil tha tak, hnam nunphung humhalhna tha tak a ni ngei ang. =halai leh naupang ten kan tawng an thiam loh em em nachhan chu sâp sikul chhuak an nih deuh vek tawh vang a ni a, sikula an zir ang ang kha an thanlenpui tawh mai si a, kan tawng thiamna chance an nei lo. Hei vang tak hian sikul lama zirtirtute an pawimawhzia a lang ta. Eng ang pawhin sâp tawng thiam mah se la, mahni hnam tawng ber an thiam loh chuan chu chu hnam boral zia a ni. Sâp tawng thiam a tha e, chutih rualin Mizo tawng pawh thiam ngei se la, chhiar thiam ngawt leh Mizo tawnga tawng theih ringawt hi Mizo tawng thiamna a ni lo; a ziah dan pawh an thiam a ngai a, ziak dan dika ziak thei tura chher an ngai. An zirlai zinga Mizo tawng harsa an tih ber chhan pawh kan zirtir tam tawk loh vang a ni a, nu leh pate leh zirtirtute tan rual a, kan hnam thawnthu leh hla a tam thei ang ber zirtir hi kan mawhphurhna a ni.
Kan hnam hi tu hnam dang mahin min rawn hmangaih dawn lo, keimahniin kan hmangaih a ngai. Kan tawng hman dik loh chungchangah pawh tumahin pawi an rawn ti dawn lo, keimahni tan bawk a tha lo thin. Chuvangin kan fate leh kan sikul naupangte zirtir tha ila, hnam tlêm tê mah ni ila kan nung reng ang. Nasa zawka kan hnam ziarâng leh nunphung kan inzirtir thar leh a hun ta tak zet mai; hnam dang tawng leh hla hi i zir lovang u ka tihna lam ni lovin, kan tawng leh hla inzirtir uar sauh sauh ang u ka ti a nih hi.