Isaak Roluahpuia
-- Advertisement --
He lehkhabu ‘Point of View – Volume III’ hi kumina ka lehkhabu chhiar chhuah hmasak ber a ni a, ka lehkhabu chhiar tawhah chuan hei tluka lehkhabu ngaihnawm leh chhiar manhlä hi a awm chuang àwm lo ve. Vawi tam ka chhiar nawn fo peih tùr a ni a, ka bih nawn sek peih chî a ni a, ka ngaina a, ka ngái hlu a, ka zinna apianga ka ken zël duh tùr chî lehkhabu a ni. A ziaktu hi tu dang ni lovin Zo fâte zínga chawp leh chilha Mizo tawng leh Sâp tawnga duh tâwka thu sawi thei, buai eih lova a eng vè vè tawng pawh Mizo tawng emaw, Sâp tawng emawa letling nghâl zung zung thei Upa Dr KL. Biakchungnunga (L) a ni a. Vawiina kan zínga a awm vè ta lo erawh hi chu a khawharthlâkin, amah ngainatu leh a hlutna hretute chuan ‘I nun a täwi lua e!’ kan ti vawng vawng mai a nih hi.
‘Point of View – Volume III’ hi a lehkhabu hmasa pahnih ‘Point of View – Volume I (2005)’ leh ‘Point of View – Volume II (2016)’ ang thoin a ngaihnawm a, chhiar a manhlä a, ngaihtuahna thar min puttír bawk. A ziaktu hi thu sawi thiam tak a ni a, a zirlái ni thìn Dr Krista Roluahpuia phei chuan, “Thu sawi thiam ka tih ber a ni,” a ti hial a ni. Thu sawi a thiam tluk zetin thu ziah a thiam a, a thu ziah chhiartute hi min thian kawm bawrh bawrh a, mi hrang hlak angin min ngái lo va; a thian, a kawmngeih leh a nél êm êmte bula a titi bawrh bawrh ang maiin thu a ziak thìn a, chuvàngin a thu ziahte rëng rëng hi a ngaihnawm bîk êm êm thìn a ni.
Upa Dr KL. Biakchungnunga khân a dam láiin ‘Point of View’ Volume 1 leh Volume 2 a ti chhuak a. A bu 3-na tùr a buatsaih láiin vàn kohna min chhànsan ta si a, a thu ziak awm ang angte hetia lehkhabua khawrpumsaktu a chhúngte leh sikul lama a thawhpuite thahnemngaihna a ropuiin, an zárah hetiang lehkhabu tha tak hi mi tin chhiar theih tùrin a lo chhuak tâ a ni.
Hë lehkhabuah hian thupui hrang hrang 12 awmin, phêk 154-a chhah a ni a. Thupui thenkhat hi chu a ziaktu hian kum 2004 kum vêla a ziah tawhte an ni a, kal tate’n hmun an luah nual mai. Kum 20 kal tâa a ziahte ni mah se tünlái khawvêlah pawh a la tharlamin a la pawimawh (relevant) hlë a. Philosophy subject-a doctoral degree thleng nei a ni a, a zirna lam (background) avàng hian a thu ziah rëng rëng hi a fímkhur êm êm a, a ngaihtuahna a changkäng a, a thil thlìr dàn a danglam bawk a; tin, a thu ziah atanga kan hriat theih chu Isua zirtirna laimu (core ideology) ‘Nangmah i inhmangaih angin i véngte i hmangaih tùr a ni,’ tih hi a ngái pawimawh hlë tih hi a ni.
Bung hmasa berah Leitlángpui záikungpui Roliana Rálte (L) chanchin kan hmù a. A ziaktu hian Pu Roliana Rálte thlah nán an pahniha rawng bàwlna lama an lo inzui tawhna chanchin ngaihnawm takin a ziak a. Kum 1986-a Mizoram |halái Kristian Páwl (M|KP) Zái páwlin Nagaland an tlawh tum a, a zui vè dàn chanchin ngaihnawm takin a ziak a ni.
Sir Máa (he lehkhabu ziaktu hi a thawhpuite leh a zirláite chuan Sir Máa tiin an ko thìn) kha mahni mihringpuite ngái pawimawh mí a ni a, mi të leh mi lian a thliar ngäi lo va, a thu ziah rëng rëngah hian mahni mihringpuite tána nun (living for others) chungcháng lam hawi hi a àwn a, a ngái pawimawh hlë. A lehkhabuah hian bung nga lái hi chu fam tâte pualin a ziak a. A ngaihnawm a, thinlung a khawih a, hun kal tâ min chhui lêttír vawng vawng a ni. Sâp tawng hi a thiam êm êm a, Mizo tawng a thiam hlë bawk. Khalil Gibran-a thu a lehlin dàn hi a máwi asin áw! “Lungngaihnain i nun a ker thûk poh leh läwmna i dawng tam thei dáwn a ni (The deeper that sorrow carves into your being, the more joy can contain)” tih hi.
Baptist Higher Secondary School-a a thawh dàn chanchin ngaihnawm tak kan hmù a. A zirna lam tluang chanchin kan hmu bawk. Sir Máa kha pa danglam tak, a ‘principle’ kalha awm ngäi lo a ni tih kan hmu a. A ‘principle’ kalha a awm dáwn ái chuan a ham thatna tùr pawh ‘chán’ ngam a ni. MBBS zir tùrin thlan fel vek a ni tawh a, Silchar Medical College-ah MBBS zir tùrin a kal a, Clerk pakhatin a ‘principle’ kalh záwnga a dàwr tâk tlat avàngin ‘Pathian remruat a ni lo vang e’ a ti a, MBBS chu a zir ta lo a ni. Indian Foreign Service (IFS) nih tum thìn kha ‘Isua Krista Chanchin |ha Hriltu’ a ni tâ a, medical doctor nih châk thìn kha ‘Sual hliamte enkawltu’ a lo ni ta daih a ni. Ph.D a zir leh dàn te hi ngaihnawm tak a ni, a ropui a, Pathianin a hruai dàn zawng zawng hi a mak tih piahlam a ni.
Sir Máa khân Mizo khawtláng nun, ram kalsiam leh ram ro rèlna kha a vei tih a hriat theih a. ‘Mizo Value System’ tih rawn ziakin thupui hrang hranga rawn then darhin a rawn chai a. A thil ngaih pawimawh êm êm pakhat chu ‘Pathian Ram nèna inlaichìnna nei’ tih hi a ni. Pathian ram nèna inlaichìnna nei Kristian chhúngkaw din a ngái pawimawh a, ei zawnnaah záwnah pawh nise chû chu a ngái pawimawh hlë. ‘Work Ethics’ a ngái pawimawh hlë a, a thu sawi pakhat, “Eng hnà nge ka thawh tih áiin eng anga uluk leh thàin nge ka hna ka thawh tih hi a pawimawh zâwk,” tih hian ngaihtuahna a va ti kal thui êm!
Sir Máa khán thaláite hi a vei êm êm a, ‘Tünlái thaláite leh ngaih sàn tùr dik’ tih thupuia hmangin thil pawimawh tak tak ‘Hriatna dik (right knowledge)’ neih pawimawhzia te, ‘Huaisenna dik (moral courage)’ neih pawimawhzia te leh ‘Incheina dik’ pawimawhna a rawn ziak a. A thil vei êm êm, ‘Hun’ hman thiam leh a hlutna chungcháng a rawn ziak bawk a. Ama tawn hriat a ziah tel zël avàngin a ngaihnawm a, chhiar a hahdamthlâk a, chhiar zël min ti châk a ni. A thu ziahho hi bung khat ringawt pawh hi chai fé tham zël a ni a, ngaihtuahzui vawng vawng tùrte an ni hlawm nuk.
Upa Dr KL. Biakchungnunga khân thil ngaih pawimawh deuh deuh a nei a, chû chu ‘zirna’ leh kan mihringpuite nèna kan nun hona chungcháng hi a ni. A dang leh chu ‘Mizote’n thil hlutna kan ngaihtuah dan’ hi a ni. A Sâp tawng taka ‘moral’ an tih chungchángte hi a ngái pawimawh êm êm a, ringtu nun dàn tùr àwm rënga kan nun te, thil hlútna kan teh dàn te, kan thil ngaih sàn záwng te, kan thil ngaih hlut tùr te kha a vei êm êm a ni. Ani ang, mi danglam, mi chungchuang kha chu an piang zen zen lo, an piang pheuh pheuh a ni. A thu ziah hian i’n khär teh ang. “Chuvàngin, hë khawvêlah hian kan awm hlen dáwn lo va, kan la thi dáwn tih hriain, naktûka thi mai tùr angin inngái ila; tichuan, eng nge ngaih sàn tùr dik, eng nge ngaihhlut tùr dik, eng nge pawimawh, eng nge buaipui tlâk, eng nge dam chhan tlâk leh thih chhan tlâk – tih chu kan hmu fiah tawlh tawlh dáwn a lo ni. Thih chhan tlâka kan ngaih loh hi dam chhan tlâk tak tak a lo awm lo” – Upa Dr KL. Biakchungnunga.